E masani ona liliu atu tagatanuu i le Palemene Europa e fesili pe o le a le mea o loʻo faia e le Iuni a Europa (EU) e tetee atu ai i faʻamatalaga sese ma le 'infodemic'.
O le faʻatupulaia o numera o malo, faʻapea foʻi ma tagata mai fafo ma totonu o le atunuʻu e le o ni setete e pei o faiga faʻatupu faʻalavelave, o loʻo faʻaaogaina auala faʻapitoa, e aofia ai algorithms, masini ma atamai faʻapitoa e faʻasalalau ai faʻamatalaga sese (o lona uiga o faʻamatalaga taufaasese) i Europa. Faatasi ai ma le taua i Iukureini, o tagata mai fafo aemaise lava Rusia o loʻo faʻateleina le faʻalavelave i le aufaasālalau ma luga o fesoʻotaʻiga lautele. O se tasi o latou faʻamoemoe autu o le faʻatupuina o le fenumiai ma faʻasalalau sosaiete, ma faʻaleagaina ai le faatemokalasi. Ua fa'ateleina e le EU ana taumafaiga e puipuia ana faiga fa'atemokalasi mai le fa'aogaina.
Gaioiga na faia e le Palemene Europa
O loʻo faʻaauau pea ona unaʻia e le Palemene Europa se tali tuʻufaʻatasia a Europa i faʻamatalaga sese ma valaau mo nisi punaoa e tau ai faʻamatalaga sese i atunuu o le EU ma ona tuaoi. Na faia e ala i ona malosiaga tau tupe, faʻapea foʻi ma faʻasalalauga ma faʻaiuga (o loʻo maua nisi faʻamatalaga iinei).
i se Iugafono o Mati 2022, faʻavae i luga o le galuega a se Komiti Faʻapitoa i Faʻalavelave Faʻalavelave i Faiga Faʻatemokalasi uma i totonu o le Iuni a Europa, e aofia ai le Disinformation (ING), Ua fa'ailoa e le Palemene o le leai o se fa'alauiloa a le EU ma faiga fa'asagatau e fa'afiafiaina ai le fa'alavelave a tagata fai mea leaga mai fafo, e lamatia ai le temokalasi. O lea e manaʻomia ai:
- se taʻiala masani ma se faasologa o faiga faʻapitoa, e pei o le, faʻasaina o auala faʻasalalau a Rusia ma manaʻomia ni faʻavae e fai la latou vaega e faʻaitiitia ai le faʻaogaina o faʻamatalaga ma le faʻalavelave,
- tele fa'atupega a tagata lautele mo fa'asalalauga tuto'atasi, tele, ma fa'asalalau lautele ma fa'alapotopotoga su'esu'e mea moni,
- le taofia o tagata mai fafo mai le faafaigaluegaina o ni faipule maualuluga.
Ia Mati 2022, na fa'atūina ai e le Palemene se Komiti fa'apitoa mo Fa'alavelave i Fafo (INGE2). O le a faʻailoa e le komiti ni va i tulafono a le EU e mafai ona faʻaaogaina mo faamoemoega leaga. E iai le tausaga e tu'uina atu ai ana fautuaga.
O le vaega tetee a le Palemene Europa e mata'ituina ma au'ili'ili fa'amatalaga sese, felagolagomai ma isi fa'alapotopotoga ma sosaiete lautele, ma fa'atulaga a'oa'oga ma galuega fa'alauiloa. E mafai ona fa'afeso'ota'i le iunite ile [email protected]. E iai foi le itulau a le Palemene i luga o le 'Auala e tetee atu ai i faamatalaga sese' ma fefa'asoaa'i su'esu'ega i totonu o le fale fa'apea fo'i fa'amatalaga e uiga i ala o fa'asalalauga fa'asalalau ma fa'apogai fa'atuatuaina e ala i ana feso'ota'iga fa'asalalau lautele.
O gaioiga na faia e le EU atoa
Le EU 2018 fuafuaga fa'atino e fa'asaga i fa'amatalaga sese ma le 2020 Fuafuaga faagaioiga o le faatemokalasi a Europa ua mafua ai:
- sili atu le lagolago, e aofia ai le faʻatupeina ma aʻoaʻoga, mo le tulaga lelei o tusitala ma ala o faasalalauga tusitusi,
- a tulafono fa'atino i luga o faʻamatalaga sese (silasila i le fesoʻotaʻiga Q & A) i le va o fesoʻotaʻiga faʻaagafesootai taʻitaʻia, faʻasalalauga i luga ole laiga ma faʻasalalauga. Ua tautino le au saini i le faʻaaogaina o faiga sili e tetee atu ai i faʻamatalaga sese, aveese faʻamatalaga pepelo ma lipotia a latou gaioiga. Ia Me 2021, na lomia ai e le Komisi taʻiala e faʻamalosia ai lenei tulafono - faʻamatalaga atili i lenei mea fetaomi faamatuu),
- a tulafono auaunaga numera, fuafuaina e le Komisi Europa ia Tesema 2020. O lenei mea e faʻamoemoe e fausia se avanoa numera saogalemu lea e puipuia ai aia tatau a tagata uma o loʻo faʻaogaina auaunaga faʻatekinolosi (sili atu faʻamatalaga iinei).
- le Poloketi InVID (o lona uiga o le 'I vitio veritas' - poʻo 'I le vitio, o loʻo i ai le mea moni'), o se vaega faʻatupeina e le EU. O le poloketi e faʻamoemoe e foia le faʻafitauli o vitio pepelo i luga o faʻasalalauga lautele, lea e faʻasalalau ai manatu taupulepulega ma isi mea pepelo. O le fa'avae e mafai ai e tagata fa'aoga ona faia se su'esu'ega fa'atusa o ata vitiō e iloa ai pe na fa'aogaina ata i se isi fa'amatalaga ma/po'o le fa'aogaina.
- o le EU-supported Social Observatory for Disinformation and Social Media Analysis (SOMA), faʻapotopoto faʻalapotopotoga suʻesuʻe mea moni a Europa ma tagata suʻesuʻe e tau faasaga i faʻamatalaga sese.
Gaioiga na faia e le Fono a Europa
I le feagai ai ma le taufaamataʻu o Kremlin faʻasalalauga faʻamatalaga, na faʻatūina ai e le EU se 'East Strat Com Task Force' ia Mati 2015. O loʻo faʻaalia e le Task Force ni faʻamatalaga sese mai tagata faʻataʻitaʻi latalata i Rusia o loʻo taumafai e faʻaleagaina le EU ma faʻatautaia se nofoaga faʻamaonia e taʻua 'EUvsDisinfo'.
faitau le gata i
- E fa'afefea ona va'ai pe a tala pepelo, ata fa'afiafia e maua i gagana uma a le EU, European Parliamentary Research Service (EPRS), Fepuari 2019
- Trump's disinformation 'magaphone': Taunuuga, lesona muamua ma vaaiga, Briefing, European Parliamentary Research Service (EPRS), Fepuari 2021
- Fa'alavelave mai fafo i faiga faatemokalasi, Topical Digest, Komiti Fa'apitoa i Fa'alavelave i Fafo i Faiga Fa'atemokalasi uma i totonu o le Iuni a Europa, e aofia ai le Disinformation (INGE), Setema 2020
- Le malosi malosi o le malamalama: Faʻalavelave faʻamalo i fafo i aʻoga, Suesuega, European Parliamentary Research Service (EPRS), Tesema 2019
- Fa'atonutonuina fa'amatalaga fa'alilolilo fa'atasi ma le atamai fa'apitoa, Suesuega, European Parliamentary Research Service (EPRS), Mati 2019
Ia lafo pea au fesili i le Vaega Suesue a Tagatanuu (Fesili EP)! Matou te tali atu i le gagana EU e te fa'aaogaina e tusi mai ai ia i matou.