"E tele taumafaiga ua faia e puipuia ma togafitia ai le maʻisuka", ae o le faʻamaʻi o loʻo faʻaauau pea ona tupu vave i atunuʻu maualalo ma maualalo tupe maua, o i latou "e leʻo faʻaogaina lelei i suʻesuʻega, vailaʻau, ma le malamalama e maua ai togafitiga faʻaola ola", o le tala lea. Failautusi Aoao António Guterres.
O se ata pogisa
I le lalolagi atoa, e tusa ma le 422 miliona tagata matutua o loʻo nonofo i le maʻisuka (faʻamaumauga lata mai mai le 2014), e tusa ai ma le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi (World Health Organization).WHO), fa'atusatusa i le tusa ma le 108 miliona i le 1980 - na si'itia mai le 4.7 i le 8.5 pasene i le faitau aofa'i o tagata matutua.
E atagia mai ai le fa'atupula'ia o a'afiaga e a'afia ai, e pei o le mamafa po'o le puta.
O le ma'i suka ose mafua'aga tele lea o le tauaso, fa'aletonu fatuga'o, fatu fatu, ta'i ma tipi vae pito i lalo, ma le Covid-19 fa'ama'i ua aumaia ai le tiga fa'aopoopo ia i latou o lo'o mana'omia le tausiga masani ma togafitiga o lo'o tauivi e maua togafitiga mo o latou tulaga.
Faamoemoe i luma
O taumafa lelei, faamalositino ma le le ulaula e mafai ona taofia pe faatuai ai le ma'isuka ituaiga 2, lea sa ta'ua muamua e le faalagolago i le inisalini po o le ma'isuka matua, o le tala lea a le UN.
E le gata i lea, e mafai ona togafitia le faʻamaʻi ma ona aʻafiaga pe faʻatuai i vailaʻau, suʻesuʻega masani ma togafitiga mo faʻafitauli.
O le tausaga a sau, WHO o loʻo faʻalauiloaina le Global Diabetes Compact, "o se fuafuaga fou e aumaia ai le fausaga ma le ogatasi i a tatou taumafaiga faʻatasi e faʻaitiitia le mamafa o le maʻisuka", logoina Mr. Guterres.
“Ia tatou galulue fa’atasi ina ia mautinoa, e ala i lenei felagolagoma’i mata’utia ma le mana’omia tele, o le a le pine ae tatou talanoa e uiga i le fa’aitiitia o le ma’i suka o se fa’afitauli tau le soifua maloloina lautele”.
Talofa tausimai
O le autu mo le Aso o le Ma'i suka i le Lalolagi 2020 o le “Tagata Tausimai ma le Ma'i Suka”, lea e fa'amoemoe e fa'alaua'iteleina le taua tele o nei tagata tomai fa'alesoifua maloloina i le lagolagoina o tagata e maua i le ma'i suka.
Tausimai, o loʻo avea nei ma sili atu ma le afa o le aufaigaluega soifua maloloina i le lalolagi, e fesoasoani foi i tagata o loʻo nonofo ma le tele o popolega faʻalesoifua maloloina.
O tagata e maua i le ma'isuka e feagai ma le tele o lu'itau, ma e taua tele a'oa'oga ina ia fa'aauupegaina tausima'i i tomai e lagolago ai i latou.
"A o tatou taumafai e foia le faʻamaʻi, ia tatou faia le mea sili tatou te mafaia e faʻamautinoa ai le lautele o le Soifua Maloloina, faʻamalosia faiga faʻalesoifua maloloina ma faʻalauteleina le soifua maloloina lelei ma le maufetuunaʻi mo tagata uma," o le tala lea a le pule o le UN.