O faʻafitauli o le Least Developed Countries (LDCs) atonu e ese mai i aso nei nai lo le 50 tausaga talu ai - ina ua faia e le UN le vaega - ae tuʻu le faʻaalia, o iʻuga e tutusa, na taʻu atu e le pule o le UN i se fonotaga tuuto i le Aso Tofi. “Le tutusa. matelaina. Mativa. Fa'aletonu o mea tetele. Tauvaga mo le faaitiitia o punaoa. Le saogalemu ma feteenaiga,” Failautusi Aoao António Guterres manino i lana faamatalaga i le LDC lona lima (LDC5) Fonotaga i le Maota mo Fonotaga Aoao.
“O faamoemoega, miti, olaga ma le ola o le tasi vaevalu o tagata soifua o loo taoto i le va o itulau o le Doha Polokalama o Galuega (DPoA), "na ia faʻaopoopo mai, faʻaogaina i luga o "laina ola" o loʻo tuʻuina atu e fesoasoani ai mo se taimi pupuu LDC toe faʻaleleia, ausia sini Tau Atinaʻe Faʻaauau (SDGs) i se taimi umi, ma "atinae ma manuia" mo se taimi umi.
Toe fai faiga tau tupe a le lalolagi
O atunuu atiaʻe e manaʻomia le teu faʻafaigaluega i vaega e faʻaitiitia ai le mativa ma faʻateleina le maufetuunaʻi, e pei o le fausiaina o galuega, puipuiga lautele, puipuiga o meaʻai, soifua maloloina lautele, aʻoaʻoga lelei ma fesoʻotaʻiga numera, o le tala lea a le ofisa maualuga o le UN.
Ae ui i lea, na ia faaopoopo mai o LDCs o loʻo tetee i se "faiga faʻaletupe o le lalolagi atoa ua gau," na fuafuaina e le au mauoa ma le malosi e manuia ai i latou lava e lagolagoina le le tutusa, nai lo le faʻaleleia o le atinaʻe.
"E tatau ona suia lenei mea," o le lagolago lea a le pule o le UN, ma faʻailoa mai e manaʻomia e LDC le "totogi faʻanatinati o aitalafu, toe faʻatulagaina ma faʻaleaogaina, i nisi tulaga".
Fai mai a ia, e tatau ona mafai ona latou nono i se tau maualalo, puipuia i taimi o faʻalavelave ma maua atili tupe.
“Ma e tatau ona tatou fausia se faiga lafoga talafeagai ma tetee atu i tupe faasolitulafono e toe teu faafaigaluega nisi o taga tetele o le tamaoaiga o le lalolagi i tagata ma atunuu e sili ona manaomia,” o le faamamafa lea a Mr. Guterres.
Suiga faufale
O le tele o le tuputupu aʻe o le tamaoaiga o le LDC e fesoʻotaʻi atu i punaoa faanatura poʻo vaega e maua mai ai e matua feteʻenaʻi i taimi puʻupuʻu ma faigofie i le fesuisuiai o tau o oloa, faʻatauvaʻa maketi, ma aʻafiaga o suiga o le tau, o le tala lea a Mr. Guterres.
E le gata i lea, o loʻo faʻalavelaveina e le le lelei o aʻoaʻoga ma aʻoaʻoga avanoa mo tagata faigaluega, vaivai faʻaletino, ma le leai o se avanoa i tekinolosi faʻaleleia le gaosiga - ua sili atu le leaga o le COVID.
"E manaʻomia e LDC le lagolago mo suiga - i le taimi nei," o le tala lea a le pule o le UN. "Latou te manaʻomia le lagolago e faʻateleina ai lo latou auai i filifili tau taua o le lalolagi - i le taimi nei".
O lona uiga o le teu fa'afaigaluegaina o tagata faigaluega soifua maloloina, a'oa'oina ma tomai e una'ia le tuputupu a'e o le tamaoaiga; fa'aonaponei atina'e ma felauaiga; suiga o vaega e fa'aaogaina ma fa'atupuina galuega lanu meamata; ma le faʻalauiloaina o "tulafono tatala ma saʻo-fefaʻatauaʻiga, ina ia mafai e atunuʻu uma ona tauva i luga o se malae taʻaloga tutusa," o lana tala lea.
Tau i le tau
E ui lava e leʻi mafua ai le faʻafitauli o le tau, o loʻo ola LDC ma ona aʻafiaga sili ona leaga.
Na ta'ua e le Failautusi-Aoao le Vaega fou a le Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) lipoti, lea na faʻaalia ai pe faʻapefea ona 15 taimi sili atu le maualuga o maliu mai lologa, lamala ma afa i totonu o atunuʻu ma itulagi sili ona vaivai.
"I vaega e maualuga le tulaga lamatia i le lalolagi atoa - fale e 3.6 piliona tagata - e sili atu i le 100 tulaga lamatia o le tau o le a sili atu ona ogaoga. O nisi o le a le mafai ona toe suia, ”o lana tala lea.
Faaliliuina folafolaga i mea moni
E manaʻomia e LDC se "faʻateleina le faʻaleleia" i mea faʻapitoa ma mea tau tupe mo se suiga tonu i le malosi faʻafouina ma galuega lanu meamata ma ia "fausia le maufetuunaʻi e tetee atu i aʻafiaga ua uma ona taia ai i latou," o le tala lea a Mr. Guterres, faʻamalosia faletupe atinaʻe e galulue faʻanatinati ma Malo e "faʻatulagaina. ma tu'uina atu galuega fa'atupe".
"E manaʻomia ona tatou vaʻai i le 50 pasene o tau o le tau o loʻo alu i fetuutuunaiga, ma toe faʻaleleia faiga agavaa ina ia mafai ai e malo vaivai ona maua," o lana finau lea. "Ma e tatau i atunuu atiaʻe ona tuʻuina atu a latou $ 100 piliona tau tupe tau tupe i atunuʻu atinaʻe i lenei tausaga".
“O folafolaga e tatau ona avea ma mea moni.”
Filemu ma le saogalemu
O le lalolagi i aso nei o loʻo feagai ma le numera sili ona maualuga o feteʻenaʻiga sauā talu mai le 1945 - faʻatasi ai ma le LDC o loʻo fai ma sui o "le leona o nei nofoaga vevela," o le faʻaaliga lea a le pule o le UN.
“E le mafai ona mau le filemu ma le saogalemu pe a leai se atinae. E le mafai foi ona taofia le atinae pe a leai se filemu ma le saogalemu,” o lana faamalamalamaga lea.
E le mafai foi ona i ai i atunuu o loʻo faʻaauauina le le tonu o tala faasolopito, le tutusa ma faiga faʻaleagaina poʻo le mea e le o iai ni auaunaga faʻavae e pei o le soifua maloloina, aʻoaʻoga, saogalemu ma le amiotonu.
"O laʻu Fuafuaga Fou mo le Filemu ua valaau atu i le lalolagi lautele e galulue o se tasi ... e foia aʻa o feeseeseaiga sauā e ala i le teu faafaigaluegaina o atinae" ma aofia ai se Konekarate Agafesootai Fou aofia ai le soifua maloloina lautele; puipuiga lautele; aoaoga ma aoaoga; ma faʻalapotopotoga faʻapitoa ma faiga faʻamasinoga e mafai ona maua e tagata uma, o le tala lea a le ofisa maualuga o le UN.
Na tautino le faamaoni
Ma i luga o nei laina ola ma le DPoA atoa, na ia tautino atu e mafai e LDC ona faʻalagolago i le "toʻatasi o le tautinoga a le UN atoa".
“Matou te mitamita i le i ai i lenei faigamalaga ma outou uma a o matou tuʻuina manaʻoga o Atunuʻu Leai Atinaʻe i le mea e tatau ai," o lana tala lea.
“Muamua i a matou fuafuaga. Muamua i a tatou tupe teufaafaigaluega. Ma e muamua lava i a tatou amioga.”
E uiga ile LDC5
LDC5 o loʻo faia i ni vaega se lua: Muamua i le UNHQ i Niu Ioka i le aso 17 Mati 2022 lea o le a iloiloina ai le faʻaaogaina o le Doha Program of Action.
O le vaega lona lua o le a faia i Doha mai le 5-9 Mati 2023, lea o le a potopoto ai taʻitaʻi o le lalolagi ma sosaiete lautele, vaega tumaoti, tupulaga talavou ma isi mea e fausia ai ni fuafuaga fou ma faiga faapaaga mo le tuʻuina atu o le DPoA i le sefulu tausaga mulimuli © World Faletupe/Dominic Chavez
O tamaitai talavou o loo aoaoina e fai ofutino i Dhaka, Bangladesh.