Le lipoti mai le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi (WHO) ma le Faaputugatupe mo Tamaiti UNICEF iloa o tausaga muamua o le olaga o se tamaititi e maua ai "avanoa e le mafai ona faʻaaogaina e faʻaleleia ai le soifua maloloina, meaʻai ma le soifua manuia" e tusa ai ma se faʻasalalauga faʻasalalau.
E siaki le alualu i luma e faasaga i le lalolagi Fa'afaileleina o le tausiga, lea e maua ai le taʻiala i le lagolagoina o le soifua maloloina faaletino, mafaufau, ma lagona tuputupu aʻe o tamaiti laiti.
Puipuia o atinae
O lenei auivi e fa'alauiloaina se faiga tu'ufa'atasia i le atina'eina o tamaiti amata, e aofia ai mea'ai, soifua maloloina, saogalemu ma le saogalemu, a'oa'oga vave, ma le tausiga fa'afofoga o ni vaega taua mo fa'alavelave.
“O le tuputupu a’e o fanau laiti e maua ai se faamalama taua e faʻaleleia ai le soifua maloloina ma le soifua manuia i le olaga atoa ma aʻafiaga e oʻo lava i le isi augatupulaga, "o le tala lea a Dr. Anshu Banerjee, Faʻatonu o Tina, Fanau Fou, Tamaititi ma Adolescent Health and Aging at WHO.
"E ui o lenei lipoti o loʻo faʻaalia ai le faʻamalosia o le alualu i luma, e mana'omia le tele o tupe teu fa'afaigaluega i nei tausaga amata faʻavae ina ia maua e tamaiti i soʻo se mea le amataga sili mo se olaga maloloina i luma."
O mea na tutupu i le amataga o se tamaitiiti e iai le a aafiaga loloto i lo latou soifua maloloina atoa ma le atina'e.
Latou te aafia ai le soifua maloloina, tuputupu aʻe, aʻoaʻoga, amio ma, mulimuli ane, fegalegaleaiga faʻaagafesootai matutua, soifua manuia, ma tupe maua. O le vaitaimi mai le maitaga e oo atu i le tolu tausaga o le taimi lea e vave ona tupu ai le faiʻai, ma e sili atu i le 80 pasene o neural development e tupu i lea taimi, o le tala lea a WHO.
Faalautele tautinoga
E tusa ai ma le lipoti, o taumafaiga a le malo i le aotelega o le siitia o le atinaʻeina o tamaiti laiti ua siitia talu mai le lima tausaga talu ai na faʻavae ai le faʻavae.
E latalata ile 50 pasene le tele o atunuu ua atiaʻe faiga faʻavae poʻo fuafuaga, ma ua faʻalauteleina auaunaga.
I se suʻesuʻega vave talu ai nei, e sili atu i le 80 pasene o atunuʻu na tali mai na lipotia aʻoaʻoga tagata faigaluega pito i luma e lagolago aiga i le tausiga gaoioiga a'oa'oga amata ma le tausia lelei.
Tamaiti ma tagata tausi
E mana'omia ni tupe fa'aopoopo e fa'alautele ai auaunaga ma fa'aalia aafiaga, aemaise lava i tagata vaivai. Fa'amautinoaina le lava o le lagolago mo tamaiti e iai fa'afitauli faigata ma fa'atalanoaina tausi soifua manuia fa'ale-mafaufau e taua foi, e tusa ai ma le lipoti.
“Ina ia fa’aleleia atili le soifua maloloina o fanau, e le gata ina taula’i atu i le fa’amalieina o mana’oga fa’aletino vave, ae ia mautinoa fo’i e mafai ona latou a’oa’oina lelei, ma atina’e lelei, fegalegaleaiga tauia faalelagona ma tagata o loʻo siomia ai i latou, "o le tala lea a Dr. Bernadette Daelmans, Ulu o le Soifua Maloloina o Tamaiti ma le Atinaʻe i WHO.
E mana'omia taumafaiga fa'atasi ma fa'atupeina fa'apitoa, i le tele o vaega eseese, o loʻo faʻamauina e le lipoti, e aofia ai le soifua maloloina, aʻoaʻoga, tumama, ma le puipuiga.
E tāua fo'i faiga fa'a-faiga fa'a-aiga e lagolagoina le avanoa tutusa i le tausiga o tamaiti e taugofie ma maualuga.