I totonu o le aai o Çatal-Huyük, lea na faavaeina pe a ma le 9 afe tausaga talu ai i luga o le teritori o Turkey i aso nei, na maua ai e tagata suʻesuʻe suʻesuʻe ni fasi ie.
A o leʻi faia lena mea, na talitonu le au atamamai e faʻaaogaina e tagata o le atunuʻu le fulufulu mamoe poʻo le lino mo le gaosiga o ie. O le suʻesuʻega o loʻo faʻaalia ai o le meafaitino e matua ese lava lona fausaga, tusia Phys.org.
Na maeʻa suʻesuʻega i totonu o le aai anamua i le 2017. Ona maua lea e tagata suʻesuʻe i mea anamua ni nai vaega o mea anamua. O se taunuuga, na iloa e saienitisi o latou tausaga e tusa ma le 8500-8700 tausaga.
le suʻesuʻega i luga o ie na tofia e Lisa Bender Jorgensen, o loʻo galue i le Iunivesite o Nouei, ma Antoinette Rac Eicher o le Iunivesite o Bern. Ina ia faia ni lavalava mo i latou lava toeitiiti atoa le 9 afe tausaga talu ai, o sui o le Neolithic na faʻaaogaina se filo faʻapitoa. Ole fa'ai'uga lea na fa'aalia ile su'esu'ega o meafaitino na faia e tagata popoto.
O nei faʻataʻitaʻiga, na maua i le nofoaga o le eliina, na faia mai le alava o le oak. E iai le talitonuga o lo'o fa'ailoa mai ai o lenei 'ie o le ie aupito leva lea i le lalolagi ua ola mai e o'o mai i aso nei.
O le alava e maua i laau e pei o le oak, willow ma le linden i le va o le fafie ma le pa'u. O fafie e fau ai fale, ma alava e fai ai lavalava, e fai si malolosi ma faatuatuaina.
Na fa'aopoopo mai fo'i le au su'esu'e, e le'i totōina e tagata nu'u le lino ma e le'i aumaia fo'i mea lino mai isi 'a'ai. Sa latou faaaogaina na'o na punaoa sa i ai.