Ua fa'atupuina e Rusia se tulaga mata'utia o le fefe i vaega o lo'o nofoia o Iukureini, ma faia ai le soliga matuia o tulafono fa'ava-o-malo ma aia tatau a tagata i se taumafaiga e fa'amausali lana pule, e tusa ai ma se lipoti fou mai le ofisa o aia tatau a tagata UN, OHCHR, na tatalaina i le Aso Lulu. .
Faʻavae i luga o le 2,300 molimau mai tagata afaina ma molimau, le tala auiliiliga o faiga na faia e Rusia e tuuina atu le gagana Rusia, tagatanuu, tulafono, faiga faamasinoga ma curricula aʻoaʻoga i nofoaga nofoia, ae i le taimi lava lea e tasi le taofiofia o le faailoaga o le aganuu Ukaraina ma faasinomaga, ma dismantling lona pulega ma faiga pulega.
"O gaioiga a le Russian Federation ua malepelepe ai le agafesootai o nuʻu ma tuʻu ai tagata taʻitoʻatasi, faʻatasi ai ma taunuuga loloto ma umi mo le sosaiete Ukrainian atoa," o le tala lea a le UN High Commissioner for Human Rights Volker Türk.
E ui lava na amataina e le Russian Federation lona faʻaopoopoina o le teritori o Ukrainian i Crimea i le 2014, o le lipoti o loʻo taulaʻi atu i le maeʻa ai o le osofaʻiga atoa ia Fepuari 2022.
So'otaga soliga
O 'au fa'aauupega a Rusia, o lo'o galulue fa'atasi ma le "lautele le fa'asalaina", na latou faia le soliga lautele, e aofia ai le taofia fa'atulafonoina e masani ona fa'atasi ma sauaga ma faiga le lelei, o nisi taimi e fa'aiu ai i le fa'amanaia o le mou atu.
"E ui o le vaegaau a Rusia na muai taulaʻi i tagata taʻitoʻatasi na manatu o loʻo avea ma se faʻamataʻu saogalemu, i le aluga o taimi, o se upega lautele na lafoina lautele e aofia ai soʻo se tagata e manatu e tetee i le galuega," OHCHR fai mai i se talafou faʻasalalau faʻatasi ma le lipoti.
Na taofia le tetee filemu, faʻatapulaʻaina le faʻaalia o le saolotoga ma faʻatapulaʻaina gaioiga a tagata nofomau, na ia faʻaopoopo mai ai, faʻapea foi na faoa fale ma pisinisi ma tapunia le initaneti ma fesoʻotaʻiga i Ukrainian, motusia sootaga ma faʻasalalauga tutoʻatasi ma faʻaesea le faitau aofaʻi.
"Na faʻamalosia tagata e faʻailoa le tasi i le isi, ma tuʻu ai latou fefefe e oʻo lava ia latou lava uo ma tuaoi."
Tamaiti e sili ona afaina
E tusa ai ma le lipoti, o tamaiti na tauaveina le mamafa o le aafiaga, faatasi ai ma mataupu aʻoga a Ukrainian ua suia e le aʻoaʻoga a Rusia i le tele o aʻoga ma faʻafeiloaʻi tusi aʻoga ma tala e taumafai e faʻamaonia le osofaʻiga faʻaauupegaina i Ukraine.
Na fa'aulu fo'i e Rusia tamaiti i vaega o talavou e fa'atupu le fa'aaliga Rusia o le lotonuu.
Na faaopoopo mai le lipoti e faapea o tagata o nofoaga nofoia na faamalosia e ave tusi folau Rusia. O i latou na mumusu na fa'avasegaina, feagai ma fa'atapula'aina o latou feoa'iga, ma faasolosolo ona fa'ate'aina galuega i le vaega lautele, avanoa i tausiga fa'alesoifua maloloina ma penefiti saogalemu lautele.
Pa'u le tamaoaiga i le lotoifale
O le lipoti foi na auiliiliina ai le tulaga i nofoaga na toe maua e le au Ukrainian i le faaiuga o le 2022, e aofia ai Mykolaiv ma vaega o Kharkiv ma Kherson itulagi.
"O le osofaʻiga, galuega ma mulimuli ane toe maua mai e Iukureini o nei eria na tuua ai fale ma fale ua faaleagaina, fanua ua afaina i maina ma toega papa o taua, o mea ua faaleagaina, o se tamaoaiga i le lotoifale ma se nuu mafatia, le talitonuina," o le tala lea a le lipoti.
Na faaopoopo mai o le Malo o Iukureini na feagai ma le luʻitau o le toe fausia ma le toe faʻaleleia o auaunaga i nei vaega, aʻo feagai ma faʻasalaga o le soliga o tulafono faʻavaomalo fesoasoani alofa ma tulafono faʻavaomalo o aia tatau a tagata i le taimi o le nofoia.
'Ova lautele' aiaiga faaletulafono Iukureini
O le lipoti foi na faaalia ai le popolega e faapea o se "tulaga lautele ma le le atoatoa" o le Tulafono o Soligatulafono a Iukureini na mafua ai ona molia tagata i lalo o moliaga o le galulue faatasi ma pulega o loo nofoia mo ni gaioiga e mafai ona faamalosia faaletulafono e pulega o loo nofoia i lalo o le tulafono. faava o malo tulafono alofa, e pei o galuega e fa'amautinoa ai auaunaga taua.
"O ia moliaga na mafua ai ona afaina nisi tagata faalua - muamua i lalo o le pulega a Rusia ona toe faia lea pe a molia i latou mo le galulue faatasi," o le lapataʻiga lea a le Komesina Maualuga o Türk, ma unaʻia Iukureini e toe iloilo lana auala i ia moliaga.
Na ia toe taʻua foi lana valaau ia Rusia ina ia vave taofia lana osofaʻiga faʻaauupegaina faasaga ia Ukraine ma alu i tua i tuaoi faʻavaomalo aloaia, e tusa ai ma iugafono talafeagai a le UN General Assembly ma tulafono faʻavaomalo.