Toeitiiti atoa le 55 miliona tagata o loʻo feagai ma le le saogalemu o meaʻai ma meaʻai i Sisifo ma Aferika Tutotonu i le vaitau o le tolu masina o le itulagi mai ia Iuni ia Aokuso, le UN World Food Programme (WFP) na fai i le Aso Faraile.
O le fa miliona lea o le faʻatupulaia o le aofaʻi o tagata o loʻo feagai nei ma le le saogalemu o taumafa i lea itulagi.
Mali o loʻo feagai ma le tulaga sili ona leaga - e tusa ma le 2,600 tagata o loʻo faʻapea o loʻo feagai ma le fiaʻai mataʻutia - IPC food classification index phase 5 (faitau le matou faamatala i luga ole faiga IPC iinei).
"O le taimi e galue ai o le taimi nei. Matou te manaʻomia paaga uma e laa i luga, faʻaoga, faʻaaogaina ma faʻatino polokalame fou e puipuia ai le tulaga mai le le mafai ona pulea ae faʻamautinoa e leai se tasi o totoe, "o le tala lea a Margot Vandervelden, WFPLe Sui Fa'atonu Fa'aitulagi mo Sisifo Aferika.
Lu'itau tau tamaoaiga ma oloa mai fafo
O faʻamaumauga lata mai o loʻo faʻaalia ai le vevesi o le tamaoaiga e aofia ai fa'aletonu le gaosiga, faʻaititia o tupe, faʻateleina le tau o le tamaoaiga ma fefaʻatauaʻiga faʻalavelave ua faʻateleina ai le faʻafitauli o meaʻai i Nigeria, Ghana, Sierra Leone, ma Mali.
O nei luʻitau tau tamaoaiga faʻapea foʻi ma le suauʻu ma felauaiga, faʻasalaga faʻaitulagi a le ECOWAS ma faʻatapulaʻaina o le tafe o oloa agropastoral, ua saofagā i le siʻitia tele o tau o saito i totonu o le itulagi - e sili atu i le 100 pasene le siʻitia i le 5 tausaga talu ai.
E oʻo mai i le taimi nei, o le gaosiga o cereal mo le 2023-2024 faʻatoʻaga vaitau ua vaʻaia le 12 miliona tone paʻu ae o le avanoa mo cereals mo le tagata e paʻu i lalo le lua pasene pe a faʻatusatusa i le vaitau o faʻatoʻaga talu ai a le itulagi.
I le taimi nei, o Aferika i Sisifo ma Aferika Tutotonu o loʻo faʻalagolago i oloa mai fafo e faʻamalieina ai manaoga o le faitau aofaʻi, ae o le faigata o le tamaoaiga ua siʻitia ai le tau o oloa mai fafo.
Fai mai le Ms. Vandervelden o le WFP o nei mataupu e mana'omia ai se sili atu le fa'afaigaluegaina i le "fausiaina o le maufetu ma fofo umi mo le lumanaʻi o Aferika i Sisifo.”
maualuga faateia
O le le paleni o meaai i Sisifo ma Aferika Tutotonu ua siitia i se tulaga faateia maualuga ma 16.7 miliona tamaiti i lalo o le lima o loʻo aʻafia i le le lava o meaai.
E sili atu i le lua vaetolu o aiga o loʻo tauivi e maua meaʻai maloloina ma le valu mai le 10 tamaiti, e amata mai i le ono i le 23 masina e leʻi taumafaina meaʻai e manaʻomia mo lo latou tuputupu aʻe lelei ma le atinaʻe.
“Mo fanau i totonu o le itulagi ia ausia o latou gafatia atoatoa, e mana'omia ona tatou mautinoa e maua e teine ma tama ta'ito'atasi mea'ai lelei ma tausiga lelei, ola i se siosiomaga maloloina ma saogalemu, ma ua tuuina atu i ai avanoa sa'o e aoao ai,” o le tala lea a Gilles Fagninou UNICEF Fa'atonu Fa'aitulagi.
O vaega o le itu i matu o Nigeria o loʻo feagai foʻi ma le tele o faʻafitauli o le le lava o taumafa i le tusa ma le 31 pasene o fafine mai le 15 i le 49 tausaga.
Na faamatala e Ms. Fagninou e faapea o le faamalosia o “aoaoga, soifua maloloina, vai ma tumama, meaai, ma faiga tau puipuiga lautele,” e mafai ona iʻu ai i eseesega tumau i olaga o tamaiti.
Fofo gafataulimaina
lala sooupu a le UN le Faalapotopotoga o Taumafa ma Faatoaga (FAO), UN Children's Fund UNICEF ma le WFP, o loʻo valaʻau atu i malo o le atunuʻu, faʻalapotopotoga faʻavaomalo, sosaiete lautele ma le vaega tumaoti, e faʻavae fofo gafataulimaina e faʻamalosia ma lagolagoina le saogalemu o meaʻai ma faʻateleina fua o faʻatoʻaga.
O nei fofo e tatau foi ona faʻaitiitia ai aʻafiaga leaga o le tamaoaiga o le tamaoaiga, na latou fai mai ai.
E iai fo'i le fa'amoemoe e fa'apea malo ma vaega tumaoti e tatau ona tu'u fa'atasi e fa'amautinoa aiā tatau a tagata i mea'ai mo tagata uma.
Ua fuafua le UNICEF ma le WFP e faalautele atu polokalame mo puipuiga lautele a le atunuu i Chad ma Burkina Faso, ona o le faitau miliona o tagata i Senegal, Mali, Mauritania, ma Niger ua faamanuiaina mai ia polokalame.
E le gata i lea, FAO, fa'aputugatupe tau fa'ato'aga IFAD, ma le WFP ua galulue faʻatasi i le Sahel e faʻalautele "le gaosiga, ma avanoa i meaʻai faʻaleleia e ala i polokalame faʻaleleia."
Dr. Robert Guei, FAO Sub-Regional Coordinator mo Aferika i Sisifo ma le Sahel, na fai mai pe a tali atu i nei tulaga o meaʻai ma taumafa le saogalemu, e taua tele le faʻalauiloaina ma le lagolagoina o faiga faʻavae e faʻamalosia ai le "faʻavasegaina o laau, manu, ma gaosiga o vai ma le gaosiga o taumafa a le atunuu”.
Fai mai a ia, e taua tele e le gata ina ia mautinoa le soifua maloloina, taugofie taumafa i le tausaga atoa, ae sili atu i mea uma e puipuia ai meaola eseese, ma le gafatia e faaitiitia ai aafiaga o suiga o le tau, ma ae sili atu i mea uma e tetee atu ai i tau maualuga o taumafa ma puipuia le soifua manuia o tagata ua aafia”.