Οι βιοαρχαιολόγοι επανεξέτασαν τη δίαιτα του Παλαιό των ανθρώπων των οποίων τα λείψανα ανακαλύφθηκαν σε τοποθεσίες της πρώιμης νεολιθικής στην Ελλάδα και διαπίστωσαν ότι η διατροφή τους αποτελούνταν κυρίως από φυτικές τροφές, το ποσοστό των οποίων κυμαινόταν από 58.7 έως 70.1 τοις εκατό. Αυτό είναι αισθητά χαμηλότερο από αυτό των ανθρώπων από την παλαιότερη περιοχή της Ανατολίας, το Neval-Chori, όπου τα ζωικά προϊόντα αντιστοιχούσαν μόνο στο δέκα τοις εκατό περίπου της διατροφής. Οι επιστήμονες σημείωσαν ότι η οικονομία του νεολιθικού πληθυσμού της Ελλάδας ήταν ευέλικτη: η σταδιακή ανάπτυξη της κτηνοτροφίας συνοδεύτηκε από τη διατήρηση του κυνηγιού. Αυτό αναφέρεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science: Reports.
Η διαδικασία μετάβασης από μια οικειοποιημένη σε μια παραγωγική οικονομία (η Νεολιθική Επανάσταση) είναι ένα από τα σημεία καμπής στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η εξημέρωση των καλλιεργειών δημητριακών άρχισε το αργότερο τη 10η χιλιετία π.Χ. σε πολλά κέντρα της Εύφορης Ημισελήνου, από όπου αυτός ο τύπος καλλιέργειας εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Σύντομα εκεί, οι άνθρωποι άρχισαν τη διαδικασία εξημέρωσης του ασιατικού μουφλόν (Ovis gmelini), της κατσίκας μπεζοάρ (Capra aegagrus) και του πρωτόγονου tur (Bos primigenius). Η γεωργία μεταφέρθηκε στην Ευρώπη από μετανάστες από την Ανατολία, οι οποίοι εκτόπισαν το μεγαλύτερο μέρος του τοπικού πληθυσμού. Έτσι, η νεολιθοποίηση της Ελλάδας άρχισε γύρω στο 6800 π.Χ., και πριν από περίπου 5000 χρόνια αυτή η διαδικασία ολοκληρώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η Gisela Grupe, μαζί με συναδέλφους του από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου, επανεξέτασαν τα αποτελέσματα της ανάλυσης σταθερών ισοτόπων άνθρακα και αζώτου στο κολλαγόνο των οστών, τα οποία ελήφθησαν κατά τη μελέτη των υπολειμμάτων ενηλίκων της νεολιθικής εποχής. Τα στοιχεία αυτά αναφέρονται σε πέντε ελληνικές θέσεις της πρώιμης νεολιθικής: Μαυροπηγή (6600-6000 π.Χ.), Θεόπετρα (6500-4000 π.Χ.), Ξηρολίμνη (6100 π.Χ.), Αλεπότρυπα (6000-3200 π.Χ.) και Φράχτη (6000-3000 π.Χ.). Παλαιοβοτανικές και παλαιοζωολογικές μελέτες αυτών των περιοχών έδειξαν ότι η διατροφή των ντόπιων κατοίκων βασιζόταν σε φυτά C3. Μια πρόσθετη πηγή τροφής ήταν το κρέας κατοικίδιων ζώων, λιγότερο συχνά - άγρια. Επιπλέον, στις δύο τελευταίες τοποθεσίες, η διατροφή περιελάμβανε επίσης θαλάσσια μαλάκια και ψάρια. Για σύγκριση, οι επιστήμονες άντλησαν δεδομένα από την τοποθεσία της Ανατολίας Nevaly-Chori, έναν από τους παλαιότερους οικισμούς της προκεραμικής νεολιθικής (περίπου 8420–7470 π.Χ.).
Οι βιοαρχαιολόγοι ανέφεραν ότι οι κάτοικοι του Nevala-Chori λάμβαναν πρωτεΐνες κυρίως μέσω της κατανάλωσης φυτών C3 (87 τοις εκατό). Άλλες πηγές πρωτεΐνης ήταν άγριες (γαζέλες: 0-9.5 τοις εκατό, κόκκινα ελάφια: 1.5-3 τοις εκατό) και εξημερωμένα (0-11.1 τοις εκατό). Κατά μέσο όρο, η διατροφή αυτών των ανθρώπων αποτελούνταν από δέκα τοις εκατό κρεατικά. Μόνο πέντε άτομα, κρίνοντας από τις τιμές των ισοτόπων του αζώτου, κατανάλωναν περισσότερη ζωική πρωτεΐνη. Οι άνθρωποι από τις τοποθεσίες Μαυροπηγή και Θεόπετρα ζούσαν με αρκετά παρόμοια διατροφή, κάτι που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν προκαλεί έκπληξη λόγω της τοποθεσίας αυτών των μνημείων και του χρόνου ύπαρξης. Έτσι, οι κάτοικοι της Μαυροπηγής κατανάλωναν κυρίως φυτά C3 (69.4 τοις εκατό), κρέας ζαρκάδι (14.6 τοις εκατό), αιγοπρόβατα (8.4 τοις εκατό) και βοοειδή (7.5 τοις εκατό). Οι κάτοικοι της Θεόπετρας κατανάλωναν ελαφρώς λιγότερα φυτά C3 (61.1 τοις εκατό), αλλά περισσότερες κρεατοτροφές, κυρίως λόγω της αύξησης του ποσοστού των οικόσιτων ζώων (31.6 τοις εκατό). Οι επιστήμονες δεν κατάφεραν να κατασκευάσουν μοντέλο για το μνημείο της Ξηρολίμνης.
Η μελέτη των παράκτιων μνημείων οδήγησε σε διαφορετικά αποτελέσματα. Έτσι, οι κάτοικοι της Αλεπότρυπας έτρωγαν επίσης κυρίως φυτά C3 (58.7 τοις εκατό), κρέας οικόσιτων ζώων (29.2 τοις εκατό) και ελάφια (12 τοις εκατό). Αν και τα ψάρια και τα θαλασσινά μπορεί να είχαν συμπεριληφθεί στη διατροφή, η συνεισφορά από αυτή την πηγή τροφής ήταν χαμηλή, κυμαινόμενη από 0 έως 2.5 τοις εκατό. Από την άλλη, η κατανάλωση θαλασσινού ψαριού (τόνου) ήταν ξεκάθαρα ορατή στο μνημείο Φράχτη (6 τοις εκατό). Ωστόσο, ακόμη και εκεί, η κύρια πηγή τροφής ήταν τα φυτά (70.1 τοις εκατό), καθώς και το αιγοπρόβειο κρέας (11.9 τοις εκατό) και τα ελάφια (12.2 τοις εκατό).
Οι βιοαρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σε όλους τους πληθυσμούς που μελετήθηκαν, η καθημερινή διατροφή αποτελούνταν κυρίως από φυτά C3 – άγρια και εξημερωμένα δημητριακά. Μόνο ένα άτομο από την Ανατολία κατανάλωσε σημαντική ποσότητα φυτών C4 και, προφανώς, ήταν μετανάστης. Στοιχεία από τα παλαιότερα μνημεία δείχνουν ότι οι πληθυσμοί της πρώιμης νεολιθικής εποχής ζούσαν σε μια κυρίως χορτοφαγική διατροφή. Η οικονομία διαβίωσης αυτών των ανθρώπων άλλαξε σταδιακά λόγω της αύξησης της συνεισφοράς των κρεατοτροφών και το κρέας θηραμάτων σταδιακά αντικαταστάθηκε από προϊόντα οικιακής κτηνοτροφίας. Οι μελετητές υπογράμμισαν ότι μια σημαντική πτυχή της οικονομίας των πρώιμων νεολιθικών κοινοτήτων ήταν η ευελιξία. Έτσι, οι άνθρωποι δεν εγκατέλειψαν εντελώς το κυνήγι, το οποίο εξασφάλιζε την προμήθεια κρέατος ακόμη και σε περιόδους που πέθαιναν τα οικόσιτα ζώα, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια επιδημιών.
Φωτογραφία: Sidney Sebald et al. / Journal of Archaeological Science: Reports, 2022
