Είκοσι έξι μέλη κοινοτήτων που επηρεάζονται από τα μεγάλα έργα πετρελαίου της TotalEnergies στην Ανατολική Αφρική κατέθεσαν νέα αγωγή στη Γαλλία κατά της γαλλικής πολυεθνικής εταιρείας πετρελαίου ζητώντας αποζημιώσεις για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι κοινότητες έχουν μηνύσει από κοινού τον πετρελαϊκό γίγαντα μαζί με τον υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Maxwell Atuhura και πέντε γαλλικές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Ουγκάντα (ΟΚΠ).
Στη μήνυση, οι κοινότητες απαιτούν αποζημιώσεις για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με τα έργα εξόρυξης πετρελαίου Tilenga και EACOP.
Ενώ μια αρχική μήνυση που κατατέθηκε το 2019 προσπάθησε να αποτρέψει τέτοιες παραβιάσεις, η εταιρεία κατηγορήθηκε έκτοτε ότι δεν συμμορφώθηκε με το Καθήκον Επαγρύπνησης, προκαλώντας σοβαρή βλάβη στους ενάγοντες, ιδίως όσον αφορά τα δικαιώματα γης και διατροφής τους.
Κατά συνέπεια, οι ενάγοντες ζήτησαν από το δικαστήριο να διατάξει την εταιρεία να αποζημιώσει τα μέλη των πληττόμενων κοινοτήτων.
Οι CSO, AFIEGO, Friends of the Earth France, NAPE/Friends of the Earth Uganda, Survie και TASHA Research Institute, καθώς και η Atuhura, απαιτούν αποζημίωση από την TotalEnergies βάσει του δεύτερου νομικού μηχανισμού του γαλλικού νόμου για το καθήκον του Επαγρύπνηση.
Ο νόμος περί Εταιρικής Επαγρύπνησης της Γαλλίας (Loi de Vigilance) απαιτεί από τις μεγάλες εταιρείες στη χώρα να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον, τόσο εντός της ίδιας της εταιρείας, όσο και εντός των θυγατρικών, των υπεργολάβων και των προμηθευτών.
Το 2017, η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που υιοθέτησε νόμο που καθιστά υποχρεωτική για τις μεγάλες εταιρείες τη διενέργεια δέουσας επιμέλειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον (HREDD) και τη δημοσίευση ενός Σχεδίου Επαγρύπνησης ετησίως.
Ο νόμος, γνωστός ως The French Corporate Duty of Vigilance Law, ή The French Loi de Vigilance, εγκρίθηκε για να διασφαλίσει ότι οι εταιρείες λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για τον εντοπισμό και την πρόληψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των περιβαλλοντικών παραβιάσεων στις αλυσίδες εφοδιασμού τους.
Η νομοθεσία απαιτεί από τις εταιρείες να συμμορφώνονται εάν είναι εγκατεστημένες στη Γαλλία. Στο τέλος δύο διαδοχικών οικονομικών ετών, οι εταιρείες υποχρεούνται από το νόμο να απασχολούν τουλάχιστον 5000 εργαζομένους στην εταιρεία και στις θυγατρικές της με έδρα τη Γαλλία.
Εναλλακτικά απαιτείται να έχουν τουλάχιστον 10000 υπαλλήλους στη μισθοδοσία της εταιρείας και στις θυγατρικές της στη Γαλλία και σε άλλες χώρες.
Ο Dickens Kamugisha, Διευθύνων Σύμβουλος της AFIEGO, λέει ότι οι αδικίες που διαπράττονται εναντίον της Tilenga και των κοινοτήτων που πλήττονται από το EACOP σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση περιλαμβάνουν υποαποζημίωση, καθυστερημένη αποζημίωση για την κατασκευή μικρών, ακατάλληλων σπιτιών αντικατάστασης που δεν ήταν κατάλληλα για οικογενειακά μεγέθη επηρεαζόμενων νοικοκυριών.
Άλλες παραβιάσεις περιλαμβάνουν νέους που αναγκάζονται να μένουν λίγα μέτρα από την EACOP. «Οι αδικίες είναι πάρα πολλές και έχουν προκαλέσει πραγματική θλίψη. Ελπίζουμε ότι το πολιτικό δικαστήριο του Παρισιού θα το κάνει
βασιλεύει στην TotalEnergies και παρέχει δικαιοσύνη για τους ανθρώπους», λέει ο Kamugisha.
Στην τελευταία αγωγή, που κατατέθηκε στο Πολιτικό Δικαστήριο του Παρισιού, οι κοινότητες ζήτησαν από το δικαστήριο να θεωρήσει την TotalEnergies αστική ευθύνη και να καταβάλει αποζημίωση για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν κατά κοινοτήτων που επηρεάστηκαν από την Tilenga και άλλες κοινότητες που πλήττονται από το EACOP στην επικράτεια της Ουγκάντα τα τελευταία 6 χρόνια .
Η κλήση καταδεικνύει ξεκάθαρα μια αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της αποτυχίας επεξεργασίας και αποτελεσματικής εφαρμογής του Σχεδίου Επαγρύπνησης της TotalEnergies, «και της ζημίας που υπέστη ως αποτέλεσμα».
Οι κοινότητες κατηγορούν την TotalEnergies ότι δεν εντόπισε κινδύνους σοβαρής βλάβης που συνδέονται με το μέγα έργο της και δεν ενεργούσε όταν ειδοποιήθηκε για την ύπαρξή τους, ούτε εφάρμοσε διορθωτικά μέτρα μόλις σημειώθηκαν οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στα σχέδια επαγρύπνησης 2018-2023 της TotalEnergies δεν υπάρχουν μέτρα που να σχετίζονται με μετατοπίσεις πληθυσμών, περιορισμένη πρόσβαση σε μέσα διαβίωσης ή απειλές για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Maxwell Atuhura, διευθυντής της TASHA, λέει: «Είχαμε αλληλεπίδραση με τους πληγέντες και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του περιβάλλοντος που εκφοβίστηκαν και παρενοχλήθηκαν στις περιοχές καταγωγής τους, συμπεριλαμβανομένου εμένα, λόγω των πετρελαϊκών έργων της Total στην Ουγκάντα. Τώρα λέμε αρκετά, πρέπει να υπερασπιστούμε απόλυτα την ελευθερία του λόγου και της γνώμης. Οι φωνές μας έχουν σημασία για ένα καλύτερο μέλλον».
Ωστόσο, οι κίνδυνοι θα μπορούσαν εύκολα να είχαν εντοπιστεί εκ των προτέρων, καθώς η εταιρεία επέλεξε να εντοπίσει τα έργα που περιλαμβάνουν μαζικές εξώσεις σε χώρες όπου συχνά παραβιάζονται οι πολιτικές ελευθερίες.
Ο Frank Muramuzi, Εκτελεστικός Διευθυντής του NAPE λέει: «Είναι κρίμα που οι ξένες πετρελαϊκές εταιρείες συνεχίζουν να αποκομίζουν υπερκανονικά κέρδη ενώ οι κοινότητες υποδοχής πετρελαίου της Ουγκάντα καρπώνονται παρενόχληση, εκτοπίσεις, φτωχές αποζημιώσεις και άθλια φτώχεια στη γη τους».
Και σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της TotalEnergies ότι τα έργα πετρελαίου πολλών δισεκατομμυρίων της συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, έχει γίνει απειλή για το μέλλον των φτωχών οικογενειών.
Η Pauline Tétillon, συμπρόεδρος της Survie, λέει: Η εταιρεία έχει απειλήσει μόνο το μέλλον δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων σε μια χώρα όπου οποιαδήποτε διαμαρτυρία καταπνίγεται ή ακόμη και καταπιέζεται. Αν και ο νόμος για το καθήκον επαγρύπνησης αναγκάζει τις κοινότητες να πολεμήσουν μια μάχη Δαβίδ εναντίον Γολιάθ, αναγκάζοντάς τες να φέρουν το βάρος της απόδειξης, τους προσφέρει την ευκαιρία να αναζητήσουν δικαιοσύνη στη Γαλλία και τελικά να καταδικάσει την Total για τις επανειλημμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Η φιλοδοξία του νόμου είναι να αποτρέψει τις εταιρικές καταχρήσεις υποχρεώνοντας τις εταιρείες να θεσπίσουν αποτελεσματικά μέτρα επαγρύπνησης θεσπίζοντας, εφαρμόζοντας και δημοσιεύοντας ένα Σχέδιο Επαγρύπνησης σύμφωνα με τη διαδικασία δέουσας επιμέλειας του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Σχέδιο Επαγρύπνησης θα πρέπει να εξηγεί ποια μέτρα έχει εφαρμόσει η εταιρεία για να εντοπίσει και να αποτρέψει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος που σχετίζονται με τις δραστηριότητες μιας εταιρείας. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν τις ίδιες δραστηριότητες της εταιρείας των θυγατρικών και προμηθευτών και υπεργολάβων της εταιρείας που συνδέονται άμεσα και έμμεσα με την εταιρεία μέσω της εμπορικής τους σχέσης/συμφωνίας.
Το Σχέδιο Επαγρύπνησης περιλαμβάνει χαρτογράφηση κινδύνου, προσδιορισμό, ανάλυση και κατάταξη πιθανών κινδύνων, καθώς και βήματα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση, τον μετριασμό και την πρόληψη κινδύνων και παραβιάσεων.
Η εταιρεία υποχρεούται να περιγράφει τις διαδικασίες που εφαρμόζονται για την περιοδική αξιολόγηση της συμμόρφωσης των θυγατρικών, των υπεργολάβων και των προμηθευτών της εταιρείας και μια μέθοδο εντοπισμού υφιστάμενων ή πιθανών κινδύνων σε συνεργασία με τις σχετικές συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Σε περίπτωση που μια εταιρεία που καλύπτεται από το νόμο δεν συμμορφωθεί, για παράδειγμα, παραλείποντας να εφαρμόσει και να δημοσιεύσει το Σχέδιο Επαγρύπνησης, οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο μέρος, συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων εταιρικών καταχρήσεων, μπορεί να υποβάλει καταγγελία στη σχετική δικαιοδοσία.
Σε μια εταιρεία που δεν δημοσιεύει σχέδια μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο έως και 10 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο μπορεί να ανέλθει σε 30 εκατομμύρια ευρώ, εάν η παράλειψη δράσης έχει ως αποτέλεσμα ζημίες που διαφορετικά θα είχαν αποτραπεί.
Η κλίμακα των παραβιάσεων που σχετίζονται με τα έργα Tilenga και EACOP έχει τεκμηριωθεί ευρέως από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών και των Ειδικών Εισηγητών του ΟΗΕ.
Οι άνθρωποι που επλήγησαν από τα έργα Tilenga και EACOP στερήθηκαν της δωρεάν χρήσης της γης τους ακόμη και πριν λάβουν αποζημίωση, για τρία έως και τέσσερα χρόνια, κατά παράβαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας τους.
Η Juliette Renaud, ανώτερη ακτιβίστρια για τους Friends of the Earth France ισχυρίζεται ότι τα έργα TotaEnergies Tilenga και EACOP «έχουν γίνει εμβληματικά, παγκοσμίως, των καταστροφών του πετρελαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον.
Οι πληγείσες κοινότητες πρέπει να αποδώσουν δικαιοσύνη για τις παραβιάσεις που διέπραξε η Total! Αυτή η νέα μάχη είναι η μάχη εκείνων των οποίων οι ζωές και τα δικαιώματα έχουν καταπατηθεί από την Total».
«Χαιρετίζουμε τα μέλη των πληγεισών κοινοτήτων για το θάρρος τους να αντισταθούν σε αυτή την ισχυρή διεθνική εταιρεία παρά τις απειλές που αντιμετωπίζουν και καλούμε το γαλλικό δικαστικό σύστημα να επιδιορθώσει αυτή τη ζημιά και έτσι να βάλει τέλος στην ατιμωρησία της Total».
Οι κοινότητες είχαν επίσης υποστεί σοβαρές ελλείψεις τροφίμων επειδή τα μέλη είχαν στερηθεί τα προς το ζην, με αποτέλεσμα την παραβίαση του δικαιώματος σε επαρκή τροφή.
Οι γεωργικές εκτάσεις σε ορισμένα χωριά έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό από τις έντονες πλημμύρες που προκλήθηκαν από την κατασκευή της Κεντρικής Εγκατάστασης Επεξεργασίας Tilenga (CPF), ενώ μόνο μια μειοψηφία ανθρώπων ωφελήθηκε από αποζημίωση σε είδος, συμπεριλαμβανομένης της γης σε γη » π.χ. , η οικονομική αποζημίωση ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής.
Δεκάδες χωρικοί λένε ότι έχουν απειληθεί, παρενοχληθεί ή συλληφθεί επειδή επέκριναν τα πετρελαϊκά έργα στην Ουγκάντα και την Τανζανία και για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πληττόμενων κοινοτήτων.
Οι Friends of the Earth France και το Survie μόλις δημοσίευσαν μια νέα έκθεση σχετικά με το έργο EACOP της TotalEnergie. Το «EACOP, μια καταστροφή σε εξέλιξη» είναι το αποτέλεσμα μιας πρωτοποριακής έρευνας πεδίου για το γιγάντιο έργο πετρελαιαγωγού της Total στην Τανζανία.
Νέες μαρτυρίες από οικογένειες δείχνουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον γαλλικό πετρελαϊκό κολοσσό στην Ουγκάντα. «Από τις όχθες της λίμνης Βικτώρια ως τον Ινδικό Ωκεανό, σε όλες τις περιοχές που επηρεάζονται από τον αγωγό, οι πληγείσες κοινότητες εκφράζουν τα αισθήματα αδυναμίας και αδικίας απέναντι στις πρακτικές των πετρελαιοπαραγωγών, οι οποίοι παραβιάζουν τα πιο θεμελιώδη δικαιώματά τους». λέει ο Kamugisha.
Από τότε που η Γαλλία εφάρμοσε τον νόμο HREDD, οι κυβερνήσεις που υιοθετούν τη νομοθεσία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικής δέουσας επιμέλειας έχουν εκτοξευθεί, ειδικά στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το 2021 ότι θα εκδώσει τη δική της οδηγία σχετικά με την υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια στην αλυσίδα εφοδιασμού για όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ, η οποία είναι πιθανό να εφαρμοστεί το 2024.
