Bitter Winter (09.01.2023) - 23. júlí 2023 var svartur sunnudagur fyrir borgina Odesa og fyrir Úkraínu. Þegar Úkraínumenn og heimsbyggðin vöknuðu uppgötvuðu þeir með hryllingi og reiði að hjarta heimsminjaskrá UNESCO, rétttrúnaðar umbreytingardómkirkjunnar, hafði orðið fyrir miklum skemmdum eftir flugskeytaárás Rússa. Raddir heyrðust fljótt til að fordæma og mótmæla þessum nýja stríðsglæp og UNESCO sendi fljótt rannsóknarleiðangur til Odesa.
Heimurinn fordæmdi glæpsamlegt flugskeytaárás Rússa. Það ætti nú að hjálpa Úkraínu að endurreisa sögulegu kirkjuna, sagði UNESCO.
Sjá I. hluta HÉR og sjá myndir af skemmdunum HÉR.
(greinin er skrifuð af Willy Fautre og Ievgeniia Gidulianova)
Dr. Ievgeniia Gidulianova er með Ph.D. í lögfræði og var dósent við deild sakamálaréttarfars Odesa Law Academy á árunum 2006 til 2021.
Hún er nú lögfræðingur í einkarekstri og ráðgjafi fyrir félagasamtökin í Brussel Human Rights Without Frontiers.
Alþjóðlegt uppnám
Melinda Simmons, sendiherra Breta í Úkraínu benti á að engin hernaðaraðstaða væri í miðborg Odesa.
„Þetta er bara falleg úkraínsk borg, sem er á heimsminjaskrá UNESCO, þar sem lífsnauðsynlegur matur er fluttur út um allan heim,“ sagði Simmons.
Sendiherra Bandaríkjanna í Úkraínu, Bridget Brink sagði: „Rússar halda áfram að ráðast á óbreytta borgara og innviði í Odesa. Það er á heimsminjaskrá og höfn sem er mikilvæg fyrir alþjóðlegt fæðuöryggi.“ sagði Sendiherra Bandaríkjanna í Úkraínu, Bridget Brink.
Hún lagði áherslu á að óréttmæt stríð Rússa gegn Úkraínu og íbúum hennar hefði hræðilegar afleiðingar í för með sér. Sérstaklega nefndi sendiherrann eyðilögðu ummyndunardómkirkjuna sem var endurgerð í byrjun þessarar aldar eftir að hún var sprengd í loft upp að skipun Stalíns á þriðja áratug síðustu aldar.
EU Háttsettur fulltrúi Evrópusambandsins í utanríkis- og öryggismálumog Josep Borrell kallaði næturárásina á Odesa annan rússneskan stríðsglæp og tísti: „Miðkunarlaus eldflaugahryðjuverk Rússa gegn Odesa, sem er vernduð af UNESCO, er enn einn stríðsglæpurinn af hálfu Kreml, sem hefur einnig eyðilagt helstu rétttrúnaðardómkirkjuna, sem er á heimsminjaskrá. Rússland hefur þegar skemmt hundruð menningarsvæða í tilraun til að eyðileggja Úkraínu.
António Guterres, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna fordæmdi harðlega eldflaugaárás Rússa á Odesa, sem varð tveimur að bana og skemmdi umbreytingardómkirkjuna, auk nokkurra annarra sögulegra bygginga í sögulegum miðbæ borgarinnar. Yfirlýsing um þetta atburður, sem rekja má til Stéphane Dujarric, talsmanns framkvæmdastjórans, var birtur á opinberri heimasíðu samtakanna sunnudaginn 23. júlí.
Í yfirlýsingunni segir að sprengingin á dómkirkjunni og öðrum sögulegum minjum sé „árás á landsvæði sem verndað er af heimsminjasamningnum, í bága við Haag-samninginn frá 1954 um vernd menningarverðmæta í vopnuðum átökum,“ sem átti sér stað „í til viðbótar við hið skelfilega mannfall sem stríð hefur í för með sér.
Talsmaður Sameinuðu þjóðanna benti á að frá upphafi allsherjar innrásar Rússa í Úkraínu hafi UNESCO staðfest skemmdir á að minnsta kosti 270 menningarsvæðum í Úkraínu, þar á meðal 116 trúarstöðum. Framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna skorar á Rússneska sambandsríkið að hætta tafarlaust árásum á hluti sem eru verndaðir af „víða fullgiltum alþjóðlegum staðlaskjölum“, borgaralega innviði Úkraínu og óbreytta borgara, sagði Dujarric.
Mennta-, vísinda- og menningarmálastofnun Sameinuðu þjóðanna (UNESCO) gaf einnig út yfirlýsingu þar sem nýjar árásir Rússa á heimsminjaskrár í Odessa eru harðlega fordæmdar.
„Þessi svívirðilega eyðilegging markar aukningu ofbeldis gegn menningararfi Úkraínu. Ég fordæmi harðlega þessa árás á menningu og skora á Rússneska sambandsríkið að grípa til uppbyggilegra aðgerða til að uppfylla skyldur sínar samkvæmt alþjóðalögum, þar á meðal Haagsamningnum frá 1954 um vernd menningarverðmæta í vopnuðum átökum og heimsminjasamningnum frá 1972. sagði Audrey Azoulay, framkvæmdastjóri UNESCO.
Þessar árásir stangast á við nýlegar yfirlýsingar rússneskra yfirvalda um þær varúðarráðstafanir sem gerðar eru til að varðveita heimsminjar í Úkraínu, þar á meðal varnarsvæði þeirra.
Viljandi eyðingu menningarminja má jafna við stríðsglæp, sem einnig er viðurkenndur af Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna, sem Rússland er fast aðili að, í ályktun 2347 (2017).
Rússneska varnarmálaráðuneytið staðfest árásina á borgina en neitaði því að skotmark verkfallsins hafi verið Transfiguration Cathedral, skaðaðasta trúarsvæðið. Stofnunin heldur því fram að hún hafi aðeins skotið á „undirbúningsstaði hryðjuverkaárása gegn Rússlandi“ og „að skipuleggja árásir með hárnákvæmni vopnum“ hafi vísvitandi útilokað ósigur borgaralegra skotmarka. Musterið, að sögn rússneska hersins, skemmdist vegna „ólæs aðgerða úkraínskra loftvarnarmanna“. Á sama tíma réðu Rússar í stríðinu ítrekað borgaraleg skotmörk með hárnákvæmni vopnum - og neituðu því afdráttarlaust í hvert skipti, jafnvel þegar ábyrgð þeirra var algjörlega augljós.
Nokkur úkraínsk samtök, þar á meðal Akademísk trúarbragðafræðasmiðja og trúfrelsisstofnun, fylgjast með eyðileggingu trúarlegra staða vegna stríðs Rússa við Úkraínu. Samkvæmt gögnum þeirra, um 500 trúarbyggingar, trúarlegar menntastofnanir og helgidómar í Úkraínu hafa verið mikið skemmdir eða eyðilagst. Flestar rétttrúnaðarbyggingar tilheyra úkraínsku rétttrúnaðarkirkjunni (UOC).
„Við biðjum um alþjóðlega aðstoð við endurreisn umbreytingardómkirkjunnar“
Menntamála- og upplýsingastefna Úkraínu kallar á alþjóðasamfélaginu til að aðstoða við endurreisn menningarminja og er að undirbúa viðeigandi kærur til heimsminjanefndar UNESCO og annarri bókun við Haag-samninginn.
9. ágúst 2023, UNESCO kynnt bráðabirgðaniðurstöður sérfræðiverkefnis þess, en tilgangur þess var að leggja mat á tjónið sem varð á menningararfi Odessa. Af 52 menningarminjum sem úkraínsk yfirvöld segja að hafi skemmst í rússneskum árásum tókst sérfræðingum UNESCO að skoða þá 10 staðina sem urðu fyrir mestum áhrifum.
Flestir þeirra, þar á meðal Ummyndunardómkirkjan, Vísindamannahúsið og Bókmenntasafnið, voru metnir af sérfræðingum „alvarlega skemmdir“. Sérfræðingar tóku einnig fram að sumar aðrar sögulegar byggingar hafa orðið viðkvæmari vegna bardaganna og eru því í hættu á verulegu tjóni ef nýjar árásir verða, sem gætu fylgt sprengibylgjum og titringi.
Fulltrúar Alþjóðaráðsins um varðveislu sögulegra og menningarlegra minja (ICOMOS) og Alþjóðamiðstöðvar um varðveislu og endurheimt menningarverðmæta tóku þátt í verkefninu. Meðal verkefna þeirra var að bera kennsl á ógnir við heilleika menningarminja sem og framkvæmd brýnna aðgerða sem miða að því að varðveita þá og verja þá fyrir frekari skemmdum.
Ítarlegum niðurstöðum leiðangursins verður safnað saman í skýrslu sem birt verður í desember á fundi aðila að Haag-samningnum frá 1954. Það mun veita ítarlegri upplýsingar um umfang tjóns, sem og um ráðstafanir til verndar og endurreisnar menningarminja í Odesa, sem sérfræðingar UNESCO hafa lagt til. En UNESCO hefur þegar útvegað brýnt fjármagn fyrir fyrstu endurreisnarvinnuna. UNESCO greinir frá því að auknu fjármagni hafi verið úthlutað úr Sjóðnum til varðveislu minja í neyðartilvikum – 169,000 Bandaríkjadalir – til að vinna strax að verndun menningarminja og leggja mat á tjónið.
