(Brussels) HRW.org – Tagata sulufai mai Ukraine, aemaise lava fafine ma teine, o loʻo feagai ma faʻalavelave maualuga o sauaga faʻavae i itupa, fefaʻatauaʻiga, ma isi faiga faʻaleagaina ona o le leai o se puipuiga faʻapitoa ma puipuiga malu i totonu. Polani.
"O le taliaina e Polani ia i latou e sosola ese mai le taua i Iukureini o se suiga lelei mai lana tali atu i isi faʻalavelave, ae o le leai o se puipuiga faavae e lamatia ai le faʻaalia o tagata sulufaʻi i sauaga matuia," o le tala lea. Hillary Margolis, su'esu'ega o aia tatau a tama'ita'i sinia ile Human Rights Watch. "O le tuʻuina atu o lenei matafaioi i volenitia ma tagata faʻamalosi e tuʻu ai le avega o le saogalemu o tagata sulufaʻi i luga o ni faʻamoemoega lelei ae o le tele o tagata e leʻi aʻoaʻoina e aunoa ma ni faiga manaʻomia poʻo se lagolago."
Talu mai Fepuari 24, 2022, e silia ma le 2.9 miliona tagata sulufai na sosola mai le taua i Iukureini. taunuu i Polani. aupito o tamaitai ma tamaiti, e mafua ona o le tulafono a le militeri mo alii e 18 i le 60 tausaga e nonofo ai i le atunuu mo le ono mafai ona faʻaulu.
Sa faia e le Human Rights Watch suʻesuʻega i le va o Mati 22–29 i le sopoia o tuaoi o Medyka, nofoaga o nofoaafi i Przemyśl, Kraków, ma Warsaw, ma nofoaga tutotonu e aofia ai le Tesco reception centre i Przemyśl, Ptak Expo Center i Nadarzyn i le pito i tua o Warsaw, le fale tifaga. Le nofoaga o le taulaga i Kraków, ma le nofoaga o Rszeszow Full Market. Na faatalanoaina e le au suʻesuʻe 20 fafine ma teine sulufaʻi, 5 tagata faigaluega ma 10 tagata volenitia tutoʻatasi i nofoaga e talimalo ai, 7 sui o faʻalapotopotoga tumaoti, sui mai 3 ofisa fesoasoani fesoasoani, ma se sui pule o leoleo i Podkarpackie.
Na maua e le Human Rights Watch faiga puipuia e le tutusa ma le leai o se faamaopoopoina a le malo, faʻateleina tulaga lamatia o sauaga, aemaise lava mo tamaitai ma teine. O tagata volenitia, sui o faalapotopotoga tumaoti ma ofisa o Malo Aufaatasi, ma se sui taitai leoleo na laga atu popolega e uiga i le leai o ni faiga saogalemu po o auala e faailoa ai, puipuia, pe tali atu i sauaga e faavae i itupa, e aofia ai le fefaatauaʻiga, faʻaleagaina o feusuaiga, ma le toso teine. Na tusi le Human Rights Watch i le malo o Polani i le aso 31 o Mati e tuʻuina atu suʻesuʻega suʻesuʻega ma talosagaina faʻamatalaga ae e leʻi mauaina se tali.
O se sui taitai leoleo o le voivodship (itulagi) e aofia ai Medyka, Przemyśl, ma Korczowa na fai mai e leai ni a latou faʻamaumauga faʻamaumauina o sauaga faʻavae i tamaʻitaʻi, e aofia ai fefaʻatauaiga poʻo isi faʻaleagaina, faasaga i tagata sulufaʻi mai Iukureini. O isi tagata na faatalanoaina na fai mai o nai mataupu ua lipotia ma o le iloa o le taufaamatau e maualuga, ae o lamatiaga o loʻo tumau pea.
O se volenitia tutoʻatasi i le nofoaga autu o le talimālō i Korczowa e lata ane i le sopoia o tuaoi o Krakovets na faapea mai o le vevesi i le ogatotonu e tupu mai ai lamatiaga, ma faamatalaina le tulaga o le "tuu atu" i sauaga e faavae i itupa po o isi sauaga: "O le [saogalemu] faiga e suia i aso uma. O nisi aso e i ai leoleo iinei e siaki po o ai e sau i totonu ma fafo, o nisi taimi e mafai ona savali saʻo tagata i totonu."
O nisi o tagata sulufai ua uma ona feagai ma le faʻaleagaina poʻo le faʻaleagaina. Na taʻua e se tamaʻitaʻi e 29 tausaga mai Kyiv e faapea, o pule o le kalapu na ia talia ai se galuega o se siva i sasaʻe o Polani, na taumafai e faamalosia o ia e fai feusuaʻiga ma na ia taofia lona totogi ina ua ia musu.
O tagata na faʻatalanoaina na faʻamaonia mai o tagata faigaluega i nofoaga e tali atu ai tagata sulufaʻi, o le toʻatele o i latou o volenitia, e leʻi aʻoaʻoina e vaʻaia faʻailoga o lamatiaga saogalemu mo fafine ma teine, e aofia ai fefaʻatauaiga poʻo isi faʻaoga. O le leai o ni fa'atonuga mo le puipuia po'o le tali atu i sauaga fa'atatau i itupa, e aofia ai le toso teine, e tu'u atu ai i le faitalia a le to'atele o tagata e leai se poto masani.
E leai ni faiga fa'atonu na faia i totonu po'o isi nofoaga e siaki ai felauaiga tuma'oti po'o fale po'o fa'amautinoa e taunu'u saogalemu tagata sulufa'i i nofoaga e taunu'u i ai, ma e leai ni faiga manino e lipotia ai atugaluga tau puipuiga. O le faigata o le sailia ma le totogiina o mea e nonofo ai mo se taimi umi ua amata ona tuua ai nisi o tagata sulufai i luga o se tofe.
Ta'iala fa'ava-o-malo valaʻau mo fa'aitiitiga o sauaga fa'atatau i itupa mai le amataga o le tali atu i faalavelave, e aofia ai le puipuiga, faiga o lipoti, ma auaunaga mo i latou na sao mai sauaga, e aofia ai le fefaataua'iga ma isi faiga fa'aoga.
E tatau i le malo ona vave fausia ma faʻatinoina tulafono faʻamaonia e faʻamautinoa ai le puipuiga i nofoaga faʻafeiloaʻi ma mo femalagaaiga uma a tagata sulufaʻi ma fale, o le tala lea a le Human Rights Watch. E tatau i tagata sulufa'i uma ona maua fa'amatalaga manino e uiga i auala e fa'aitiitia ai lamatiaga tau puipuiga, saili fesoasoani, ma lipoti atu mea na tutupu.
E tatau i le malo ona galulue faatasi ma ofisa fesoasoani fesoasoani ma faalapotopotoga tumaoti faapitoa e faaitiitia tulaga lamatia o sauaga e faavae i itupa mo tagata sulufai, e aofia ai le fefaatauaʻiga ma isi faiga faʻatau, ma ia mautinoa le faʻamaonia talafeagai o tagata afaina ma le tuʻuina atu o auaunaga mo tagata sao. Au'aunaga e aofia ai le tausiga atoatoa pe a mae'a fa'afafine e tatau ona avanoa mo tagata uma na sao mai sauaga i Polani, e aofia ai le avanoa i fa'alavelave fa'afuase'i ma le fa'apa'u pepe.
E tatau i le Iuni a Europa ona mautinoa o tupe e tufatufa atu i Polani mo le lagolago mo tagata sulufai mai Iukureini e oʻo atu ia i latou o loʻo faʻamaopoopoina ma tuʻuina atu auaunaga taua, e aofia ai faʻalapotopotoga faʻapitoa, tutoatasi tumaoti.
"O le umi o tagata sulufaʻi mai Iukureini e nonofo i Polani ma le faʻaitiitia o punaoa, aemaise lava tamaitai ma teine, o le sili atu foi lea o le lamatiaga o le a faʻamalosia i latou i tulaga faʻatauvaʻa pe faʻaleagaina," o le tala lea a Margolis. "E tatau i le malo o Polani ona talia lana matafaioi mo le saogalemu ma le saogalemu o tagata o loʻo sosola i taua i Iukureini, ma faia se gaioiga i le taimi nei ina ia saogalemu fale, felauaiga, ma galuega."
Mo fa'amatalaga auiliili, fa'amolemole va'ai lalo.
Tulaga lamatia mo Tamaitai ma Teine
I le aso 4 o Mati, na faʻagaoioia ai e le Fono a le Iuni a Europa le 2001 Fa'atonuga Puipuiga Le tumau (TPD) mo le taimi muamua, tuʻuina atu i tagatanuu ma tagata nofomau umi mai Iukureini pemita nofomau le tumau i le Iuni a Europa mo le itiiti ifo ma le tasi le tausaga, ma se faʻaopoopoga e mafai mo le lua isi. Ukrainian tagatanuu e mafai ona malaga saoloto i totonu o le EU ma talosaga mo se puipuiga le tumau i le atunuu latou te filifilia.
Na tuuina atu e le malo o Polani i tagatanuu o Ukrainian le aia tatau i se 18 masina nofo fa'aletulafono, e tasi le taimi e 300 złoty (US$70) penefiti tinoitupe, felauaiga i nofoaafi e leai se totogi, ma le faafaigofieina o le avanoa i se numera e iloagofie ai le atunuu (PESEL), lea e manaʻomia e fai ai le nofomau ma isi penefiti e aofia ai le soifua maloloina ma aʻoaʻoga.
I le solia o le Faaiuga a le Fono, o le tulafono a Polani, na faia ia Mati 12, e le aofia ai tagata o loʻo i ai tulaga sulufaʻi i Iukureini, tagata e leai ni setete, poʻo isi atunuu lona tolu na sosola ese mai Ukraine ma e le mafai ona toe foi atu i o latou atunuu na tupuga mai ai.
O loʻo tuʻuina atu foʻi e le tulafono kamupani ma tagata taʻitoʻatasi o loʻo ofoina atu meaʻai ma mea e nonofo ai i tagata sulufaʻi mai Iukureini taui o le 40 złoty ($9.28) i le tagata i le aso mo le oʻo atu i le 60 aso.
Na faavaeina e le malo o Polani le 36 nofoaga e talia ai i 16 itulagi e tuʻuina atu fesoasoani agaalofa i tagata sulufaʻi, e aofia ai meaʻai ma fale le tumau. O nisi e faatautaia e volenitia, o isi e tagata faigaluega a le malo.
Le lava Lagolago a le Malo
E ui lava i le faʻafeiloaʻi lautele a le malo mo tagata sulufaʻi mai Iukureini, o tagata faʻamalosi, volenitia, ma faʻalapotopotoga tumaoti na latou tauaveina le matafaioi autu mo le faʻamaopoopoina ma le tuʻuina atu o fale, felauaiga, meaʻai, ma auaunaga taua. Fai mai nisi o le leai o se faamaopoopo a le malo tutotonu e saofagā i se siosiomaga vevesi e faʻalavelave ai le saogalemu, saogalemu, ma lo latou gafatia e tuʻuina atu auaunaga.
I le sopoia o tuaoi o Medyka, na matauina ai e le Human Rights Watch lena mea, ma na faʻamaonia e le au faʻatalanoaga e faapea, o volenitia na tuʻuina atu toetoe lava o oloa uma ma auaunaga, e aofia ai meaʻai ma mea tau tumama. O nofoaga autu e talileleia ai i Przemyśl ma Korzczowa sa faatautaia atoa e volenitia ae o nofoaga tutotonu i Rseszow, Kraków, ma Warsaw sa faatautaia e se tuufaatasiga o tagata faigaluega a le malo, tagata faigaluega tumaoti, ma volenitia.
Sa faamaopoopoina foi e volenitia ma vaega tumaoti ma saunia fale faaopoopo, felauaiga, meaai, ma isi sapalai ma auaunaga i Warsaw, Kraków, ma Przemyśl, e aofia ai nofoaga o nofoaafi o loo avea ma nofoaga mo tagata sulufai e taunuu ma malaga atu i isi vaega o Polani po o Europa.
O volenitia ma fa'alapotopotoga tumaoti ua la'a atu e fesoasoani e fa'aitiitia tulaga lamatia o fefa'ataua'iga, isi fa'atauga, ma le fa'aleagaina ma tu'uina atu le tausiga fa'alesoifua maloloina fa'afeusuaiga ma fanautama ma auaunaga mo i latou o lo'o sao mai sauaga fa'atatau i itupa, e aofia ai feso'ota'iga fesoasoani i Ukrainian psychologists po'o gynecologists.
Joanna Piotrowska, peresitene o Feminoteka, lea e ofoina atu le fesoasoani i tamaitai o loʻo feagai ma sauaga, fai mai fesoasoani a le malo tutotonu e mafai ona faafaigofieina le tuʻuina atu o le tele o auaunaga, vave. "E leai se lagolago mai le pito i luga - o loʻo i ai atoa i le pito i lalo," o lana tala lea. “E matua mata’utia lava e o’o mai i le taimi nei, e o’o lava i le feagai ai ma taua ma le tele o fa’alavelave… e leai se…fa’alapotopotoga po’o le fa’amaopoopoina e le malo.”
I le ogatotonu o Aperila, na faalauiloa ai e le malo o Polani faatupeina mo faʻalapotopotoga faʻapitonuʻu e fesoasoani i tagata sulufaʻi mai Iukureini i le mulimulitaia o se faiga faʻavavevave lea e leai se tauofoga tatala. O faʻalapotopotoga na talosaga saʻo i le malo, lea na faʻatagaina i latou na mauaina e aunoa ma se faʻagasologa manino. O le tele o na filifilia o lo'o feso'ota'i ma le lotu Katoliko po'o so'o fa'ale malo.
Faatasi ai ma le sefulu pito i luga o loʻo mauaina le National Guard Foundation, e fesoʻotaʻi ma savaliga a le Nationalist Day Independence Day ma ua faʻatupeina tele e le Patriotic Fund a le malo. O lona taʻitaʻi, Robert Bakiewicz, na faia muamua e tetee i tagata sulufaʻi faʻamatalaga e faatatau i le tuaoi o Polani-Belarus. O isi vaega o loʻo galulue ma tagata sulufaʻi mai Iukureini faitio le filifiliga, ma matauina sa latou talosaga le manuia mo tupe.
Fa'ateteleina Tulaga lamatia o Sauaga Fa'avae i Itupa
Afa o faʻasalaga i le itupa tagata, e aofia ai le toso teine, sauaga tau feusuaiga, ma fefaatauaiga ma isi faiga fa'atauva'a, fa'ateleina i taimi o fete'ena'iga ma fe'ese'esea'iga ma e matele ina a'afia ai fafine ma teine. O le Malo Aufaatasi i luga o fualaau faasaina ma solitulafono, Malo Aufaatasi sulufaʻi Ofisa (UNHCR), UN tagata e umia fa'atonuga fa'apitoa, ma faavaomalo ofisa fesoasoani mo tagata iai lapatai o faʻalavelave faʻapitoa o fefaʻatauaiga ma le faʻaleagaina mo i latou o loʻo sosola mai le taua i Iukureini, i se vaega ona o le maualuga o numera o fafine ma tamaiti sulufaʻi ua sosola.
Na taʻua e se tagata tomai faapitoa i le puipuiga i se ofisa fesoasoani alofa, o le faitau aofaʻi o tagata sulufaʻi o lona uiga "ua alu aʻe uma fuʻa mumu" i le taimi lava lena. Fai mai a ia, o le vave faalauiloaina e pulega i Polani ma sosaiete lautele e lelei ae e le aveesea ai popolega: “[O aʻu] o le tulaga sili ona lelei mo ituaiga uma o tagata faatautala ma tagata solitulafono, ae ou te manatu [o loo i ai] se malamalama lautele lautele atu i na mea. tulaga lamatia nai lo isi tulaga."
O le leai o se fa'amaopoopo ma fa'atonu faiga puipuia i le sopoia o tua'oi ma nofoaga e tali atu ai i Polani e tu'u ai avanoa e mafai ona maua ai avanoa mo tagata fa'aleaga. Na talanoa le Human Rights Watch ma fafine sulufaʻi e toʻafa na fai mai na faʻafeiloaʻi i latou e ni alii e le mailoa ma ofo masalomia o fale, galuega, poʻo felauaiga, ma se tasi na oʻo i le taumafai e faʻatau ma faʻaleagaina. E toalima tagata volenitia po o le aufaigaluega a le ofisa fesoasoani o loʻo galulue i tuaoi ma nofoaga talimālō na latou fai mai na latou oʻo i ai pe molimauina ni faʻalavelave na foliga mai ai ni tagata e le iloa e tuʻuina atu ni lamatiaga saogalemu i tagata sulufaʻi.
O se tamaitai e 41 tausaga le matua na malaga mai Rivna ma lana uo ma a latou fanau teine taitasi, fai mai alii e aunoa ma ni pine po o ni ofutino e taʻu mai ai o latou o ni volenitia na o atu ia i latou i le tuaoi ma ofoina atu ia i latou fale poʻo galuega. “Sa latou fai mai, 'Sau ia matou, o loo i ai sa matou galuega mo oe.' Ae matou te leʻi manatu e saogalemu,” o lana tala lea. E faapena foi, i le nofoaga tutotonu o nofoaafi i Warsaw, na ia fai mai ai, o alii sa ofoina atu i tagata sulufai galuega ma fale mo le tasi pe lua aso. “Sa latou o mai aemaise lava i tamaitai po o tamaitai talavou,” o lana tala lea.
O faiga fa'afeusuaiga ma tagata faigaluega o lo'o tumau pea le tele o tulaga lamatia e mafai ona tupu pe a nonofo tagata sulufa'i i Polani ma tauivi e su'e fale taugofie ma galuega saogalemu, fai mai tagata fa'atalanoaina. Fai mai le tamaitai 29 tausaga mai Kyiv sa faigaluega o ia o se tagata siva falekalapu i Ukraine ma talia se galuega i se kalapu e ofoina atu ia te ia se galuega ma se fale i Polani e ala i luga o le upega tafaʻilagi. Ina ua taunuu o ia, na uunaʻia o ia e pule o le kalapu e fai feusuaʻiga.
Ina ua musu o ia, sa ia faapea atu, “Na ee mai le pule, ʻE te lē o faia le galuega atoa, e foliga mai ua e vaivai.’” Ina ua mavae se vaiaso, sa ia aoina mai sina vaega o lona totogi ma alu ese. “Na latou tuuina mai ia te au le 700 złoty ae na tatau ona ou toe avatu ia i latou le 200 złoty o se 'sala,'” o lana tala lea. "E leai ni tausuaga - e pei o se taufaamatau. Sa ou fefe.” O galuega fa'afeusuaiga e le fa'atulafonoina i Polani, ae e sa'o lē tusa ma le tulāfono ia manuia mai le faatauina atu o feusuaiga po o le talitane a se isi tagata pe faamalosia pe faatosina tagata e faatau atu feusuaiga.
O Irena Dawid-Olczyk, o le peresitene o le faalapotopotoga e tetee atu i fefaatauaʻiga o La Strada i Polani, fai mai o le mataupu a le fafine e masani lava. Na ia fai mai foi o nisi o falefaigaluega e faafaigaluegaina tagata e le aloaia e aloese mai totogi saogalemu mo tagata faigaluega, pe na o le teena o totogi o tagata. Na talanoa le Human Rights Watch ma ni fafine sulufai se toafa na latou fai mai na taumafai tagata e ana galuega e faafaigaluega i latou i se faiga faasolitulafono pe mumusu e totogi i latou mo galuega.
O le faigata ona maua ni fale taugofie mo se taimi umi na amata ona tuua ai nisi o tagata sulufai i le atuatuvale ma ono aafia ai i le faʻaleagaina poʻo isi faʻaleagaina. O se tamaitai e 41 tausaga le matua mai Kryvyi Rih fai mai e leai sana tupe e totogi ai le 1,200 złoty ($282) totogi masina e le o toe mamao e tatau ona totogi mo le potu e tasi i Warsaw sa la nonofo faatasi ma lana tama teine, 13, tuafafine, 38, ma le tama teine, 11. “O tupe uma sa matou maua, sa matou faaliliuina ma faaalu i meaai ma mea matou te manaomia,” o lana tala lea.
Leai o le Anti-Trafficking ma le Puipuia o Sauaga po'o le Tali
O volenitia ma tagata faigaluega i le kolosiina o tuaoi ma nofoaga e talia ai na faʻamaonia le leai o ni faiga faʻapitoa e faʻamaonia ai tagata afaina poʻo i latou e lamatia i fefaʻatauaiga, isi faʻatau, poʻo sauaga faʻavae i itupa poʻo le faʻaitiitia o lamatiaga tau puipuiga.
Leai o Su'esu'ega
Ina ua asiasi atu le Human Rights Watch i le laasia o tuaoi o Medyka i le aso 21 ma le 22 o Mati, e leai ni faiga na foliga mai ua faia e faailoa ai tagata e ulufale atu i Polani e ono afaina pe ono lamatia i fefaʻatauaʻiga, isi faʻatau, sauaga faʻavae, poʻo isi sauaga. Na faʻamaonia e se tagata fesoasoani fesoasoani lenei mea ma fai mai e leai ni ana punaoa e tuʻuina atu ai ia faiga. "Mo sauaga faʻavae i le itupa [mataupu], o le mataupu e te manaʻomia se avanoa tumaoti ma e te manaʻomia ni leoleo puipui e tautala i le gagana Ukrainian," o lana tala lea.
E leai se tasi o fale talimalo e lima na asia na i ai ni faiga e siaki ai tagata mo tulaga lamatia o le puipuiga pe faʻailoa i latou o loʻo manaʻomia ni auaunaga faʻapitoa, e aofia ai mo le toso teine poʻo isi sauaga faʻavae i itupa. Fai mai se teine tausima'i o lo'o faigaluega i le tele o nofoaga o tuaoi, o le leai o se fa'alilolilo ma avanoa tu'ufa'atasi e fa'alavelave ai le fa'ailoaina o tagata ua afaina. "E matua faigata lava ona iloa e uiga i [e ono afaina i] sauaga faʻavae i tamaʻitaʻi i fale talimalo ona e faigata ona maua se nofoaga e talanoa ai," o lana tala lea.
O le le fa'ailoaina o tagata ua afaina ma i latou e ono afaina e fa'alavelaveina ai taumafaiga e fa'aitiitia tulaga lamatia o sauaga fa'atatau i tama'ita'i, e aofia ai le fefa'ataua'iga ma isi faiga fa'aoga, ma taofia ai le tu'uina atu o i latou ua afaina ile fa'afoma'i, soifua maloloina o le mafaufau, malutaga, tulafono, ma isi auaunaga.
Leai se Saogalemu
O tagata na faʻatalanoaina na fai mai e le o iai ni puipuiga pe le lava i le Medyka kolosi ma i nofoaga autu e tali ai.
"O leoleo iinei mo le faʻaalia, sili atu pe itiiti," o le tala lea a le tagata fesoasoani i Medyka, e faʻatatau i se nofoaga i tala atu o le tuaoi o loʻo laina i faleʻie, o le toʻatele o tagata faigaluega e volenitia tutoʻatasi mai isi atunuʻu, ofoina atu meaʻai, meainu, oloa tumama, ma isi mea ma auaunaga.
Fai mai se tagata volenitia e faigaluega i le nofoaga o nofoaafi Przemyśl, "O le faafitauli autu o le leai o se puipuiga faʻatulagaina." Na taʻua e le au volenitia i le nofoaga autu e tali ai Korczowa ma le nofoaafi a Przemyśl, o le suia pea o faiga o le puipuiga na saosaolaumea i lamatiaga o fefaʻatauaiga, isi faʻatau, ma isi faʻaleagaina.
O nisi nofoaga sa i ai ni puipuiga mo le ulufale atu, e aofia ai le Tesco reception centre, Ptak Expo Center, Cinema City centre i Kraków, ma Rszeszow centre. Peita'i, e le'i fa'aogaina i taimi uma po'o luga ole nofoaga e talia ai. Fai mai le faamaopoopo o le nofoaga autu o Tesco, o siaki saogalemu i le faitotoa o le nofoaga e le tutusa ma o volenitia na taofia le tele o tagata i totonu o le nofoaga tutotonu e le o iai ni faʻamaumauga talafeagai.
Leai o Faiga Puipuia ma Tali
Fai mai le aufaigaluega ma volenitia i nofoaga talimālō e leai ni fa'atonuga na faia e puipuia pe tali atu i sauaga fa'atatau i itupa.
“O le toso teine o se popolega tele,” o le tala lea a se tagata volenitia e uiga i lamatiaga i totonu o le nofoaga autu o le talimālō a Korczowa. Fai mai le isi tagata volenitia, sa popole o ia i le ono tulai mai o sauaga i nofoaga tuufua, le vaavaaia e pei o alalaupapa i faleuila.
Coordinators o le Tesco centre i Przemyśl ma le Ptak Expo Center na faailoa mai latou te faalagolago i tagata sulufai e logoina volenitia po o le aufaigaluega e uiga i mea na tutupu. “E leai se faiga…. [O tagata sulufaʻi] e o mai ia i matou pe a iai se faʻafitauli, ”o le tala lea a le faamaopoopo o le Tesco centre.
O nofoaga e leai ni faiga fa'avae puipuia e pei o le tu'ueseese o fale mo fafine na'o latou pe na'o latou ma tamaiti. E ui o le tele o tagata sulufaʻi o fafine ma tamaiti, o fale talimalo o loʻo nonofo ai foʻi alii ma tama o loʻo faʻatagaina e o ese mai Ukraine, e aofia ai tama talavou i lalo ifo o le 18, tama i luga atu o le 60 tausaga, i latou e toʻatolu pe sili atu tamaiti, poʻo i latou o loʻo i ai faʻamaʻi poʻo isi tuusaunoaga.
O Marta Pasternak, o se tagata faigaluega a le Ptak Expo ma le faamaopoopo i luga o le saite, na ia faamaonia e faapea "o tagata uma e fefiloi faatasi." E tatau i tagata ona lesitala ma maua se taulima eseese e ulufale atu ai i faleteuoloa taitasi, ae o le faleuila, taele, ma nofoaga sui e leai ni faitotoa e lokaina po o isi puipuiga ma e mafai e soo se tasi ona ulufale i totonu o le fale.
Fai mai se tagata tomai faapitoa i sauaga i le itupa i se ofisa fesoasoani mo tagata, o loo latou lagolagoina faiga e faaitiitia ai tulaga lamatia i nofoaga e tali atu ai tagata sulufai faapea foi ma le puleaina o mataupu ma auaunaga tau le mafaufau mo tagata o loo sao mai i sauaga. Fai mai a ia, o nofoaga tutotonu e pei o le Ptak Expo o loʻo faʻagasolo malie le faʻavaeina o le puipuiga ma le tali atu.
Ta'iala fa'ava-o-malo i sauaga fa'atatau i tama'ita'i i fa'alavelave e mana'omia ai faiga e aofia ai le tu'uese'ese, fa'amautu nofoaga mo fafine ma tamaiti e le o fa'atasi ma faleta'ele ma fale ta'ele ma loka faigaluega ma le le faalauaiteleina.
Leai o Aoaoga
E na'o le to'alua o tagata na fa'atalanoaina o lo'o fa'amaopoopo pe tu'uina atu auaunaga sa i ai le tomai i fesoasoaniga alofa po'o fesoasoani a tagata sulufa'i, ma o le to'atele e leai ni tomai po'o se poto masani i le tu'uina atu o auaunaga tuusa'o.
Fai mai le aufaigaluega ma volenitia o le leai o se a'oa'oga i le faailoaina po o le tali atu i sauaga fa'atatau i itupa o lona uiga o so'o se tali e fa'alagolago lava i le tagata. Na taʻua e se volenitia i le nofoaga tutotonu o Korczowa, afai na te iloa se mataupu o le toso teine po o isi faiga sauā e faavae i itupa, “Ou te vili leoleo po o le fomaʻi [tagata faigaluega] pe suʻe numera i luga o le initaneti e vili ai. E leai se tasi na sau ma fai atu [i volenitia], 'lea o le mea lea e tatau ona e faia.'”
E ese mai i nai tagata faigaluega a le lala sooupu fesoasoani alofa, e leai ni volenitia po o le aufaigaluega na faia ni aoaoga aloaia. O nisi o volenitia sa latou fa'atulagaina a'oa'oga i mataupu e pei o le puipuia o fefa'ataua'iga tagata, peita'i sa fa'afuase'i. Na taʻua e le peresitene o La Strada, Dawid-Olczyk, ua latou amataina ni aʻoaʻoga e aunoa ma se totogi mo tagata faʻamalosi tutoʻatasi.
Fai mai tagata tomai faapitoa mo le puipuiga i se lala sooupu fesoasoani alofa, o le faateleina o volenitia e tulai mai ai faigata i le faamautinoaina o le tali atu i sauaga i itupa e tusa ai ma tulaga faavaomalo. I le faasino atu i tulaga autu o galuega alofa, na faapea mai ai se tasi o tagata tomai faapitoa, “[Tatou te manaomia] ia matua nofouta pe a tatou talanoa e uiga i sauaga e faavae i itupa, o lenei mataupu faavae o le 'aua le faia se mea leaga' ma se auala e taulai atu i tagata afaina lea tatou te faia uma atonu e le. e tatau ona i ai i mafaufau o [tagata tauofo].” Na fa'atautaia e le UNHCR a'oa'oga i le fa'aitiitia o lamatiaga ma le puipuia o faiga fa'afeusuaiga ma le fa'aleagaina i nofoaga tuaoi.
Le le mafai ona fa'amautinoaina le Tausiga Ma'ea'ina pe a uma le Toso teine
O i latou o loʻo galulue i nofoaga talimālō fai mai e leai ni faʻatonuga na faia e faʻamautinoa ai le atoatoa o le tausiga o le toso teine, e aofia ai le tuʻuina atu o vailaʻau maʻaleʻale taimi e puipuia ai le maitaga ma le HIV ma isi fesoasoani faʻafomaʻi ma le mafaufau mai tagata aʻoaʻoina. Tulaga fa'ava-o-malo, e aofia ai mai le Fa'asinoga Alofa ma Tulaga La'ititi i lalo ole Tusitaulima Sphere, o le Komiti Faʻatekonolosi Faʻatekonolosi, Ma le Vaega Galulue Felagolagomai mo le Soifua Maloloina o Fanau i Faalavelave, valaau mo pulega fa'afoma'i o le toso teine i faalavelave faafuaseʻi.
O tulafono i Polani e matua fa'atapula'aina le avanoa i tausiga fa'alesoifua maloloina fa'afeusuaiga ma fanautama, e aofia ai elemene autu ole tausiga pe a uma le toso teine. Fa'alavelave fa'afuase'i, e mafai ona taofia ai le maitaga e o'o i le lima aso pe a mae'a feusua'iga e le'i puipuia, manaomia o le fomaʻi talavai e ui lava ua faʻamaonia e le EU le faʻatau atu i luga o le faleoloa. O le su'eina o se tausima'i ma le mauaina o se talavai mo le tausiga ma'ale'ale taimi e ono matua fa'asa mo tagata sulufa'i e le tautala Polani ma e le masani i le tala.
Ose faaiuga a le Komisi Faamasino o le Faavae o le 2020 toetoe lava fa'asaina faapau pepe. A'o tumau pea le tulafono le faapa'u pepe i mataupu o le toso teine, e tatau i le loia a le malo fuafua mautinoa lelei o le ma'itaga na afua mai i se solitulafono mo foma'i e faia faaletulafono le faapau pepe i luga o nei mafuaaga.
O Krystyna Kacpura, o le faatonu o le Federation for Women and Family Planning (Federa), na fai mai e le o iloa e le faalapotopotoga ni tamaitai po o ni teine mai Iukureini ua le taliaina le tausiga o le toso teine i Polani, ae ua fesoasoani ai i teineiti e toalua mai Iukureini e faapau pepe. mulimuli ane faiaiga. Fai mai Kacpura, o le latou laina fesoasoani o loʻo galulue ai se fomaʻi maʻi Ukrainian ua maua foʻi ni telefoni e fesoʻotaʻi ma popolega tau feusuaʻiga ma le soifua maloloina e pei o faʻamaʻi pipisi, faʻamaʻi maʻitaga, ma le tausiga o le maʻitaga.
Abortion without Borders, o se vaega o faʻalapotopotoga o loʻo tuʻuina atu faʻamatalaga ma lagolago i tagata i Polani o loʻo sailia le faapau pepe, na lipotia mai le fesoasoani i le 267 tagata na faʻateʻaina i Polani ina ia maua le faʻauʻuga i le va o Mati 1 ma Aperila 19. saili le tausiga i se isi mea.
Fai mai Kacpura, e pei o isi i Polani, o le tele o fafine poʻo teine mai Iukureini o loʻo i totonu o le taimi faʻatagaina e filifili mo le faapau pepe e faʻaaoga fualaau, lea e Fai mai le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi ose auala saogalemu ma le fa'atama'i e mafai ona pulea e le tagata lava ia se'ia o'o i le vaiaso lona sefululua o le maitaga. E ui o le tulafono a Polani e fa'asalaina ai le au fa'apa'u pepe ae le o i latou e fa'apa'u, fai mai Kacpura o le le malamalama ma le fefe i tulafono a Polani e ono taofia ai tagata sulufa'i mai le sailia o se tausiga.
Na taʻua e le teine tausimaʻi o loʻo faigaluega i le tele o nofoaga e tali atu ai i tuaoi, e leʻo maua le tausiga i le taimi na maeʻa ai le toso teine "ona e leai se avanoa, leai se mea e le faalauaiteleina. E tatau ona matou ave fafine i le falemaʻi.” Fai mai a ia, sa popole o ia pe o le a faʻatuatuaina e le aufaigaluega a le falemaʻi i le lotoifale le tausiga atoatoa pe a maeʻa le toso teine, e aofia ai le avanoa i le faapau pepe pe a manaʻomia, ma o loʻo taumafai e tutoʻatasi pe faʻapefea ona ia mautinoa le tausia o tagata sao.
O se 2021 tala i luga o Polani mai le tino e mataʻituina le faʻatinoga o le Fono a Europa i le Puipuia ma le Feteʻenaʻi o Sauaga e faasaga i Tamaitai ma Faʻasalaga i Aiga (Istanbul Convention) na maitauina le le ogatasi o togafitiga o tagata na afaina i feusuaiga e leoleo ma falemaʻi ma le le lava o aʻoaʻoga a fomaʻi e tuʻuina atu le tausiga talafeagai mo tagata sao.
O lo'o fa'alagolago le au fa'amalosi ma lala sooupu i feso'ota'iga fa'alilolilo a foma'i fa'apolofesa e tu'uina atu auaunaga taua, e aofia ai le fa'apa'u pepe. O se vaega fesoasoani alofa o loʻo galulue i sauaga faʻavae i tamaʻitaʻi na faʻaalia lenei mea o se va ma fai mai o loʻo latou faʻamoemoe e faʻavae se maliega ma le malo e faʻamautinoa ai le puleaina o le toso teine e pei o tulaga masani. Ia Mati, e silia ma le 60 fa'alapotopotoga fa'ava-o-malo ma fa'alapotopotoga o aia tatau valaau ta'ita'i fa'ava-o-malo ina ia fa'anatinati fa'amautinoa aia tatau tau feusua'iga ma fanau a i latou na a'afia i le taua i Iukureini, e aofia ai ma le tausiga atoa ina ua mae'a fa'afafine.
Leai o Faamatalaga
O faiga fa'alaua'itele e fa'alauiloa ai tagata sulufa'i e uiga i lamatiaga tau puipuiga e le lava e fa'amautinoa latou te malamalama i tulaga lamatia, laasaga e aloese ai, ma pe fa'afefea ona lipotia fa'afitauli.
Polani Matagaluega o le Lotoifale ma le Pulega ei ai le Vaega Fa'apitoa mo le Fa'atauaina o Fefa'ataua'iga i Tagata ma le Nofoaga Fa'atalanoaga ma Fa'alavelave Fa'alotoifale mo Tagata Puapuagatia o Fefa'ataua'iga e nafa ma le fa'ailoaina ma le lagolagoina o tagata ua afaina. O le Matagaluega website mo tagata sulufa'i mai Iukureini e leai ni fa'amatalaga e uiga i fa'alavelave tau fefa'ataua'iga po'o faiga fa'asalalau.
Ofisa ma faalapotopotoga e aofia ai Strada La i le galulue faatasi ma le Matagaluega o Mataupu Tau Lotoifale ma le Pulenuu o Warsaw, le Ofisa o le Leoleo Tuaoi, ma ua saunia e le UNHCR laupepa mo le tufatufaina atu i tuaoi ma nofoaga e faʻafeiloaʻi ai tagata sulufaʻi i lamatiaga puipuia ma tuʻuina atu numera telefoni. Piotr Zalewsky, sui pule o leoleo mo Podkarpackie voivodship, lea e aofia ai Medyka, Korczowa, Przemyśl, ma Rzeszów, fai mai na latou faia ni pepa i le gagana Peretania ma Iukureini e logoina tagata sulufai pe faapefea ona faaitiitia tulaga lamatia. Latou te fautuaina tagata ina ia lesitala i le nofoaga lata ane e talia ai ma aua le tuʻuina atu a latou telefoni poʻo pepa i soʻo se tasi ma tuʻuina atu numera telefoni mo leoleo ma isi auaunaga 24 itula. Na va'aia e le Human Rights Watch laupepa ma fa'asalalauga i nisi o nofoaga fa'afeiloa'i o lo'o fa'ailoa mai ai a'afiaga o fefa'ataua'iga ma lisi numera o laina telefoni.
Ae ui i lea, o nisi o volenitia ma tagata faigaluega i nofoaga na fai mai e le lava ia taumafaiga. "E leai se faʻamatalaga o loʻo tuʻuina mai iinei - na o ni nai pepa lautele i totonu o le [eria mo] tina ma tamaiti," o le tala lea a se tagata ofo mai Przemyśl nofoaafi.
O se tagata faigaluega o se vaega i Warsaw e suʻe fale mo tagata sulufaʻi na fai mai latou te le tuʻuina atu i tagata sulufaʻi faʻamatalaga e uiga i le faʻaitiitia o lamatiaga ma o lana faʻalapotopotoga e faʻalagolago tele i sootaga taʻitoʻatasi ma tagata sulufaʻi ina ia mautinoa le saogalemu. "E leai se matou faiga manino o le tuʻuina atu o faʻamatalaga i le laasaga muamua e uiga i lamatiaga ma soliga," o lana tala lea. "Matou te iloa e tatau ona matou atiaʻe lenei mea, ae o se faʻafitauli o le le lava o le taimi ma punaoa."
Leai se fa'amatalaga na maua i nofoaga e talileleia ai e uiga i le auala e puipuia ai po'o le mea e lipotia ai sauaga fa'atatau i itupa. Pasternak, i le Ptak Expo Center, fai mai na te le iloa pe maua e tagata sulufaʻi ni faʻamatalaga e uiga i mea e fai i ia tulaga, "ae fesili tagata sulufaʻi, ina ia latou iloa" poʻo ai e alu i ai mo se fesoasoani.
Leai o Vetting, Puipuiga mo Felauaiga Tuma'oti, Fale
O le le lava ma le le ogatasi faiga e su'esu'e ai femalaga'iga tumaoti ma fale e fa'atupula'ia ai tulaga lamatia o fefa'ataua'iga, fa'aleagaina, ma sauaga fa'atatau i itupa mo tagata sulufa'i.
Pisinisi tumaoti
Na fa'amauina e le Human Rights Watch faiga eseese e fa'ata'ita'i ai femalagaiga tuma'oti mai nofoaga e talimālō ai i isi 'a'ai i Polani po'o atunu'u o Europa.
O se faiga volenitia-fa'atuina i le nofoaga autu o Korczowa e mana'omia ai avetaavale e tu'uina atu a latou laisene laisene numera ma fa'amatalaga patino pe a uma ona siaki e leoleo o latou fa'amatalaga. E le mafai e leoleo i le nofoaga tutotonu ona fa'amatalaina auiliiliga o le faagasologa i le Human Rights Watch. E masani ona faʻalagolago le au volenitia i le fesuiaʻiina o tusitusiga a le tagata lava ia poʻo feʻau WhatsApp ma tagata sulufaʻi e mataʻituina lo latou saogalemu i le faigamalaga. Ae, e pei ona fai mai se tasi volenitia, "e leai se totogi mo tagata uma" ma e leai ni auala manino e tali atu ai pe a latou iloa faafitauli.
Fai mai se tagata volenitia i le nofoaga autu o nofoaafi i Kraków, o se faamaumauga a le aai-faamaonia mo avetaavale i totonu o Kraków ua faateleina le saogalemu, ae o le faʻagesegese o le faʻamaoniga e tupu ai avanoa. Mo felauaiga i fafo atu o Kraków, na ia fai mai ai o nisi volenitia e pueina ata o avetaʻavale, tausia lisi o latou pasese sulufaʻi, ma e oʻo lava i "fuaitau faʻailoga" e mafai e tagata sulufaʻi ona lafoina e ala i le telefoni i se faʻalavelave faʻafuaseʻi. “Ae e le o se mea lea e tatau ona faia e le au volenitia,” o lana tala lea. "E tatau ona faia e le faiga." E ui ina fai mai o ia e taumafai e aveese pepa lautele o loo ofoina atu felauaiga tumaoti, na vaaia e le Human Rights Watch ni faailoga tusilima o faasalalauga faalauiloa i fafo atu o se nofoaga o faamatalaga mo tagata sulufai i le nofoaga o nofoaafi.
O le faamaopoopo i le Tesco centre i Przemyśl e le mafai ona faʻamaonia soʻo se faiga faʻamaonia mo avetaavale ae fai mai na latou amata faʻasaina avetaʻavale tumaoti i le lua aso na muamua atu. Fai mai a ia, na ia aveesea se fafine sulufai ma lana fanau e toalua mai se taavale i le 10 aso talu ai. “O [le avetaavale] na toso ese le fafine ma tamaiti i fafo [o le ogatotonu] ma i totonu o le taavale,” o lana tala lea.
Sa ia lipotia le avetaavale i leoleo, lea na ia taʻua na talanoa ma le tamaloa ma tuli ese o ia, ae na ia toe vaaia faalua o ia i le ogatotonu. Na toe aveese fo’i o ia e Leoleo i le fa’atolu ai lea, ae na te le’i iloa po’o le a le gaioiga sa latou faia.
Fai mai le Sui Pule Sili o Zalewsky, e tatau i tagata volenitia ona lesitala faʻamatalaga taʻavale tutoatasi, laisene laisene, ma le resitalaina o avetaʻavale, ma e mafai ona siaki nei mea i leoleo i luga o le upega tafaʻilagi o loʻo maua avanoa feaveaʻi i faʻamaumauga a leoleo.
Fai mai se faamaopoopo volenitia i le nofoaga o nofoaafi i Warsaw latou te le suʻeina avetaavale tumaoti latou te fetaui ma tagata sulufaʻi o loʻo sailia felauaiga. “O tagata e o mai iinei pe telefoni pe tusi i luga o le Facebook pe a maua o latou taimi avanoa ma se taavale, [ma] e mafai ona latou o ma felauaiga tagata mai le tasi nofoaga i le isi,” o lana tala lea. “O lo matou avanoa e siaki ai [ave taavale] e faatapulaa. E le o matou o leoleo.” Fai mai a ia, latou te fautuaina tagata sulufaʻi e siaki le ID card a le avetaʻavale ma tuʻuina atu i tagata volenitia faʻamatalaga ina ia latou iloa poʻo ai o loʻo malaga ma ai.
E silia ma le 40 fa'alapotopotoga tumaoti fa'alotoifale na auina atu se apili i le Matagaluega o le Initeria ma le Pulega, leoleo, ma pulega a le malo, e aofia ai i Przemyśl ma Rzeszów, valaau mo faiga toniga e faamautinoa ai le saogalemu mo tagata sulufai i tuaoi ma nofoaga e talia ai. Na latou talosagaina ni faiga e aofia ai lipoti manino ma faiga mo tagata sulufai na afaina i solitulafono, tulafono faatonutonu o felauaiga ofo mai e volenitia, ma le lautele o le faasalalauina o faamatalaga i ni faatulagaga faigofie i tagata sulufai. Fai mai Piotrowska o Feminoteka latou te leʻi mauaina se tali.
Fale Tumaʻoti
Na laga foi e le au faatalanoaina ni atugaluga e uiga i tulaga lamatia e fesootai ma tagata tumaoti e nonofo ai tagata sulufai. I se tasi o mataupu na lipotia lautele, o se tamaloa pueina mo le faiaiga faamalosi o se tamaitai Ukrainian e 19 tausaga le matua na talia se fale mai ia te ia e ala i luga o le initaneti. E ui ina fai mai le au faatalanoaina o taumafaiga a volenitia ma le malo e saunia nofoaga faatulagaina ua faaitiitia ai tulaga lamatia, o le siakiina e tumau pea le le manino ma le ogatasi. Fai mai le Sui Ofisa Sili o Leoleo, Zalewsky, "E faʻamaoni, e le mafai ona siaki tagata uma, ae o loʻo i ai le loto."
Na taʻua e le volenitia o le nofoaga o nofoaafi i Kraków, o le aʻoaʻoina o volenitia e uiga i lamatiaga e tuʻufaʻatasia ma se faʻamaumauga faʻaitulagi o fale faʻamaonia ua faʻaleleia atili ai le saogalemu i le nofoaga, ae o le tuai i le faʻatulagaina o faʻamaumauga ma le faʻamaonia e tulaʻi mai ai luitau: "O le faʻafitauli i lenei faʻamaumauga o lona faʻagaioiina e tele naua. umi, ma lē onosaʻi tagata ma vaavaai mo isi auala o le auauna atu.”
O se tagata faigaluega i se vaega o loʻo tuʻuina atu auaunaga mo tagata mai Iukureini i Warsaw na fai mai o auaunaga faʻaagafesootai a le malo o loʻo faʻamaonia fale tumaoti i le tagata lava ia, ae le mafai ona faʻafetaui le manaʻoga. Fai mai a ia, i le amataga i le ogatotonu o Mati, sa latou faʻamaonia pe tusa ma le 20 fale mautotogi i le aso ae o le database a lana faʻalapotopotoga e silia ma le 8,000 fale mautotogi ma e tusa ma le 5,000 tagata. "I luga o se fua faʻatatau [suʻesuʻeina mea e nonofo ai] e le mafai," o lana tala lea. E leai se faiga fa'atotonu na fa'atuina e fa'amautinoa ai le saogalemu o tagata sulufa'i ma fa'amalieina mana'oga fa'anatinati, na ia ta'ua, ma e leai se taimi ma le malosi o lana fa'alapotopotoga e faia ai lea tulaga tuto'atasi.
Fai mai a ia, e tusa ma le 10 lipoti a le faalapotopotoga mai tagata sulufai o le sauaina e le au talimalo, e pei o le taumafai e taofiofia lo latou saolotoga e ala i le ave o latou tusifolau poʻo le faʻamalosia e tatau ona latou faia se vaega le tutusa o galuega a le fale. I nai tulaga, na lipotia mai e tagata sulufaʻi sauaga faʻapitoa poʻo ni galuega e le totogia. I tulaga uma, na toe faʻaleleia e le faʻalapotopotoga tagata sulufaʻi ma faʻaumatia 'au mai a latou faʻamaumauga.
E pei o isi atunuu, e ofoina atu e le malo Polani se taui, e seti i le 40 złoty i le tagata i le aso mo le oo atu i le 60 aso, mo tagata e saunia fale sulufaʻi. O le tulafono faatonutonu fai mai e mafai e le malo ona tuʻuina atu le taui i luga o le "faʻamaonia o tuutuuga mo le nofo ma taumafataga" ma e le tatau ona tuʻuina atu pe a "tulaga e lamatia ai le ola poʻo le soifua maloloina o le tagata," ae e le aofia ai ni aiaiga poʻo ni taʻiala i faiga faʻamaonia poʻo mea e aofia ai tulaga talia.
E ui e manaʻomia e tagata o loʻo fesoasoani i le faʻanofoina o tagata sulufaʻi fesoasoani tau tupe, suʻesuʻe ma mataʻituina faiga e tatau ona i ai ina ia mautinoa le faʻamaoniaina o tagata leaga o loʻo avea ma faʻamalosiaga tupe poʻo isi mea, o le tala lea a Human Rights Watch. O vaega e tetee atu i le fefaataua'iga ma le fa'aaogaina o mea siitia atugaluga e uiga i se polokalame faapena i Peretania, lea e totogi ai tagata talimalo £350 ($458) masina, mo faiga le talafeagai e tete'e atu i tulaga lamatia o fefa'ataua'iga ma le fa'aleagaina.
(Puna: HRW )