Ua sainia aloa'ia e le Iuni a Europa (EU) ma Niu Sila se feagaiga tau fefa'ataua'iga saoloto (FTA) o lo'o iai le malosi tele mo le fa'atupulaia o le tamaoaiga ma le fa'atumauina. O lenei fefaʻatauaʻiga iloga e faʻamoemoe e tuʻuina atu tupe maua tele mo le EU, tipiina pe tusa ma le € 140 miliona i tiute mo kamupani EU i tausaga taʻitasi mai le tausaga muamua o le faʻatinoga. Faatasi ai ma se fua faatatau o le tuputupu aʻe e oʻo atu i le 30% i fefaʻatauaʻiga lua i totonu o le sefulu tausaga, e mafai e le FTA ona faʻaosoina faʻatau atu a le EU i tausaga taʻitasi e oʻo atu i le € 4.5 piliona. E le gata i lea, o tupe fa'afaigaluega a le EU i Niu Sila e ono mafai ona siitia i luga i le 80%. O lenei maliega fa'asolopito e tulaga ese foi ona o ana tautinoga tumau e lei tupu muamua, e aofia ai le faʻaaloalo mo le Paris Climate Agreement ma aia tatau a tagata faigaluega.
Avanoa fou e auina atu i fafo ma tulaga lelei tau pisinisi:
O le EU-Niu Sila FTA ua tatala ai avanoa fou mo pisinisi i soo se ituaiga. E aveese uma ai tau o oloa auina atu i fafo i le EU i Niu Sila, faalautele ai le avanoa i maketi ma le gafatia tau fefaatauaiga. O lea maliliega e taulaʻi faapitoa i vaega taua e pei o auaunaga tau tupe, fesoʻotaʻiga, felauaiga i luga o le gataifale, ma auaunaga tuʻuina atu, e mafai ai e pisinisi a le EU ona faʻaoga i le maketi o auaunaga a Niu Sila. O itu uma e lua ua faʻamautinoaina le le faʻaituau togafitiga mo le aufaipisinisi, faʻaleleia le faʻamoemoeina o tupe teufaafaigaluega ma faʻaleleia se siosiomaga faʻapisinisi lelei.
O lea maliliega e faʻaleleia atili ai le avanoa i konekarate faʻatau a le malo o Niu Sila mo kamupani a le EU, faʻafaigofie fefaʻatauaʻiga i oloa, auaunaga, galuega, ma faʻatagaina galuega. E fa'afaigofie ai fa'amaumauga, fa'atūina tulafono va'aia ma manino mo fefa'ataua'iga fa'akomepiuta, ma fa'amautinoa se si'osi'omaga saogalemu i luga ole laiga mo tagata fa'atau. E ala i le puipuia o fa'amatalaga le fa'amaoniaina o mana'oga fa'apitonu'u ma le fa'atumauina o tulaga maualuga o le puipuiga o fa'amaumauga a le tagata lava ia, o le maliliega e fa'alauiloa ai fefa'ataua'iga fa'atekinolosi ma le le faalauaiteleina.
Fa'ateleina Fefa'ataua'iga Fa'ato'aga ma Mea'ai:
O le vaega o fa'ato'aga ma mea'ai o lo'o fa'atulaga e matua'i manuia mai le EU-Niu Sila FTA. E vave ona maua e le aufaifaatoaga a le EU le avanoa i le maketi a Niu Sila, ona o le tau o oloa faatau atu i fafo e pei o aano o puaa, uaina, sukalati, suka suka, ma masi ua aveese mai le aso muamua. E le gata i lea, o le maliliega e puipuia le puipuiga o le lata i le 2,000 EU uaina ma agaga.
E le gata i lea, e faʻamautinoaina le puipuiga o oloa masani a le EU e 163 e taʻua o Geographical Indications, e aofia ai mea faʻapitoa e pei o Asiago ma Feta sisi, Lübecker Marzipan, ma Istarski pršut ham. Ae ui i lea, o vaega ma'ale'ale fa'ato'aga e pei o susu, povi, aano o mamoe, ethanol, ma saga suamalie ua fa'atalanoaina e ala i aiaiga e fa'atapula'aina ai fefa'ataua'iga. O le tau o le tau o le tau o le a fa'ataga ai le fa'atapula'aina o fa'aulufale mai mai Niu Sila i le leai po'o le fa'aititia o tau, e puipuia ai le manuia o tagata gaosi oloa a le EU.
EU-Niu Sila faia tautinoga e le'i tupu muamua i le fa'aauauina:
O le EU-Niu Sila FTA e fa'atulagaina ni tulaga fou mo le fa'aauauina o tautinoga i feagaiga tau fefa'ataua'iga. O lo'o tu'ufa'atasia ai le va'aiga lautele a le EU i fefa'ataua'iga ma atina'e gafataulimaina, fa'amamafa ai le tuputupu a'e o le tamaoaiga lanu meamata. O le maliliega e aofia ai fefaʻatauaʻiga mataʻutia ma tautinoga tau atinaʻe gafataulimaina, e aofia ai le tele o mataupu.
O lo'o aofia ai se mataupu fa'apitoa i faiga tau taumafa gafataulimaina, e fa'ailoa ai le taua o faiga fa'ato'aga e fa'atatau i le si'osi'omaga. E le gata i lea, o le maliliega o loʻo faʻaalia ai se aiaiga i fefaʻatauaʻiga ma le tutusa o alii ma tamaitai, e faʻamoemoe e faʻamalosia le tuputupu aʻe faʻatasi. E iloga, o lo'o fa'atalanoaina ai le mataupu tau fefa'ataua'iga fa'ameaalofa suau'u fa'atosina, fa'aalia ai le ta'utinoga i tiute tau le si'osi'omaga. O le FTA foi e faafaigofieina le faasaolotoina o oloa ma auaunaga tau le siosiomaga, faalauiloa tekinolosi lanu meamata ma fofo.
Laasaga e sosoo ai ma Vaaiga i le Lumanai:
O le EU-New Zealand FTA o loʻo faʻatali nei se faʻatagaga mai le Palemene Europa. O le taimi lava e faamaonia ai e le Palemene le maliliega, e mafai e le Fono ona talia le Faaiuga i le faaiuga. Ina ua maeʻa le faʻagasologa o le faʻamaoniaina i le EU ma Niu Sila, o le maliliega o le a faʻamalosia, e tatalaina ai se vaitau fou o le galulue faʻatasi ma le tamaoaiga.
O lenei maliliega o loʻo faʻamamafaina ai le tautinoga a le EU i se auala faʻatautaia fefaʻatauaʻiga ma faʻamalosia lona faʻatasi i le Indo-Pacific region. Na faaalia e Peresitene Ursula von der Leyen le faamoemoe e uiga i le FTA, ma faamamafaina le taua o Niu Sila o se paaga autu i le Indo-Pacific region. Na ia faʻailoa le tele o avanoa e aumaia e le maliliega mo kamupani, faifaʻatoʻaga, ma tagata faʻatau i itu uma e lua, faʻalauiloaina le tutusa ma le gafataulimaina o le tuputupu aʻe aʻo faʻaleleia le saogalemu o le tamaoaiga o Europa.
Faaiuga:
O le maliega tau fefa'ataua'iga saoloto a le EU-Niu Sila o lo'o fa'atusalia ai se mata'ina mata'ina i fefa'ataua'iga fa'ava-o-malo. E ala i le fausia o sootaga loloto tau tamaoaiga, ua saunia ai e lenei FTA le ala mo le faateleina o fefaatauaiga, tupe teufaafaigaluega, ma le galulue faatasi. O lona fa'amamafa i le fa'atumauina ma le usita'ia o ta'utinoga a le lalolagi e fa'aa'oa'o atili ai le fa'amaoni a le EU i faiga fa'atauva'a fa'atatau.
A'o aga'i atu le maliliega i le fa'amaoniaina, e avea o se fa'amaoniga o le malosi o faiga fa'apa'aga fa'ava-o-malo i le fa'aleleia o le tamaoaiga ma le fa'atumauina. Ua faia e le EU ma Niu Sila se faʻataʻitaʻiga malosi, e faʻaalia ai o fefaʻatauaiga e mafai ona avea ma malosiaga mo suiga lelei aʻo faʻalauteleina le manuia fefaʻasoaaʻi ma se lumana'i lanumeamata.