O loʻo faʻaopoopoina lenei mea i le faʻateleina o le tamaititi ma le faʻaipoipo faʻamalosi, ma le faʻafaigaluegaina o tama e le au tau i le taua faifaipea i le va o taʻitaʻiʻau faʻatauvaʻa lea na pa aʻe toeitiiti atoa le tausaga talu ai.
O nei mea uma o loʻo tutupu e faʻatatau i le faʻaleagaina fesoasoani agaalofa i totonu o le atunuu lea ua mafua ai le tele o tagata faimalaga e leʻi tupu muamua i luga o le iva miliona tagata.
O le avanoa e maua ai le fesoasoani mo tagata ua afaina ma tagata na sao mai ua lipotia mai ua leaga talu mai Tesema, i le valu masina talu ona tulai mai le feteenaiga i le va o le Rapid Support Forces (RSF) ma le Sudanese Armed Forces (SAF), le Aufono Aia Tatau a Tagata-fai mai tagata tomai faapitoa tofia.
O teine fa'atau atu i 'maketi pologa'
O tamaitai talavou ma teineiti, e aofia ai tagata ua faimalaga i totonu, o loʻo lipotia mai o loʻo fefaʻatauaʻi, na latou fai mai ai.
"Matou te maofa i lipoti o fafine ma teineiti o loʻo faʻatau atu i maketi pologa i nofoaga o loʻo pulea e le au RSF ma isi vaega faʻaauupegaina, e aofia ai i North Darfur," o le tala lea a le au atamamai.
O nisi o mataupu o tamaiti ma fa'aipoipo fa'amalosi e tutupu ona o le tete'a o aiga ma sauaga fa'atatau i itupa, e aofia ai le toso teine ma maitaga e le'i mana'omia.
“E ui lava i le taimi muamua lapataiga i pulega uma a Sudanese ma sui o le RSF, matou te faʻaauau pea ona maua lipoti o le faʻafaigaluegaina o tamaiti e auai malosi i taua, e aofia ai mai se atunuu tuaoi, "o le tala lea a le au atamamai.
"O le faʻafaigaluegaina o tamaiti e vaega faʻaauupegaina mo soʻo se ituaiga o faʻalavelave - e aofia ai i taua - o se soliga matuia o aia tatau a tagata soifua, o se solitulafono matuia ma se soliga o tulafono faʻavaomalo fesoasoani alofa," o le latou tala lea.
Special Rapporteurs ma isi tagata tomai faapitoa tutoatasi e le o ni tagata faigaluega a le UN ma e tutoatasi mai soʻo se malo poʻo se faʻalapotopotoga. Latou te galulue i o latou tulaga taitoatasi ma e leai se totogi mo a latou galuega.
O le tuugamau tele na maua i Libya o loʻo faʻaalia ai le mataʻutia o tagata faimalaga
O se tuugamau tele ua maua i le itu i sautesisifo o Libya o loʻo i ai le itiiti ifo ma le 65 tagata faimalaga o loʻo talitonu na maliliu aʻo ave faʻanana i le toafa.
E tusa ai ma le UN migration agency (IOM), lea na faʻalogoina le faʻailoga i le Aso Faraile, faʻateleina le aofaʻi o tagata o loʻo feoti i auala mataʻutia i Aferika i matu ma tua atu.
A aunoa ma ni auala faaletulafono mo tagata faimalaga, "o faʻalavelave faʻafuaseʻi o le a faʻaauau pea ona avea ma faʻaaliga i luga o lenei auala," o le lapataiga lea a le lala sooupu.
E tumau fesili
E le o manino le tulaga e uiga i le maliliu o i latou na maua i totonu o le tuugamau tele ma o latou tagatanuu e le o iloa foi.
O pulega a Libyan na faʻalauiloaina se suʻesuʻega, o le tala lea a le IOM, ma faʻamalosia le "toe faʻaleleia mamalu, faʻamaonia ma le fesiitaiga o toega o tagata malaga mai ua maliliu" ma ia logoina o latou aiga.
E tusa ai ma le poloketi a le UN Missing Migrants Project, e tusa ma le 3,129 tagata na maliliu pe na mou atu i le 2023 i luga o le mea e taʻua o le "Mediterranean route".
E oo lava i le taimi na maua ai le tuugamau tele, ua leva ona avea ma auala e sili ona oti ai femalagaaiga i le lalolagi.
O le si'itia tele o tagata ua nonofo i DR Congo ua matua'i mata'utia ai tamaiti
O se siʻitia tele o sauāga i le itu i sasae o le Democratic Republic of Congo lea na aveesea ai le itiiti ifo ma le 400,000 tagata i North Kivu talu mai le amataga o le tausaga o loʻo faʻaalia ai tamaiti i tulaga le taliaina o sauaga, o le tala lea a le UN Children's Fund (UNICEF) i le Aso Faraile.
O tamaiti e lamatia e tatau ona maua atili puipuiga e aloese ai mai le tele o maliu, o le faʻaopoopo lea a le lala sooupu.
I le mea na tupu talu ai nei i le Aso Lulu o loʻo faʻaalia ai le sasaa atu o le feeseeseaiga i le itu i Saute o Kivu, o se pa i le taulaga o Minova na matua manuʻa ai tamaiti e toafa na manaʻomia togafitiga ile falemaʻi.
Na pomu tamaiti aoga
“O se mea e faanoanoa ai ona o se taimi pisi o le aso pe a toe foi mai le toatele o tamaiti i le fale mai le aoga, o lenei pa mai se pomu na afaina ai tamaiti e toafa e le sala,” o le tala lea a Katya Marino, Sui Sui o le UNICEF i le Democratic Republic of Congo. "O le taulaga ua leva ona i ai i lalo o mafatiaga mataʻutia ma le tele o numera o tagata fou taunuu mai o tagata ua faimalaga i totonu."
E sili atu nai lo le 95,000 tagata fou ua faimalaga, o le afa oi latou o tamaiti, na taunuu i Minova ia Fepuari aʻo faʻalauteleina le feeseeseaiga i North Kivu.
I le vaiaso talu ai, UNICEF ma paaga faʻapitonuʻu na tufatufa atu mea taua mo aiga i Minova i le silia ma le 8,300 aiga fou ua faimalaga. O lea nofoaga ua atili faigata ona oo i ai i se fesoasoani, a le o le auala poo le vaa.
O loʻo fesoasoani le UNICEF i tamaiti na aʻafia i le feteenaiga iina ma se afifi o auaunaga faʻavae ae taua talu mai le 2023 aʻo lagolagoina fesoʻotaʻiga faʻalapotopotoga e faʻasino ma puipuia tamaiti na maua i le taua i le va o le tele o vaega fouvale ma 'au a le malo.