I-UKRAINE, iindawo zenkolo ezili-110 ezonakalisiweyo zihlolwe kwaye zibhalwe yi-UNESCO - Ukusukela nge-17 ngoMeyi 2023, UNESCO uye waqinisekisa umonakalo kwiziza ezingama-256 ukususela ngomhla wama-24 kuFebruwari 2022 – iziza zenkolo ezili-110, iimyuziyam ezingama-22, izakhiwo ezingama-92 zembali kunye/okanye umdla wobugcisa, amatye ezikhumbuzo ali-19, amathala eencwadi ali-12, uVimba o-1.
Ingxelo yeZiko laseUkraine leNkululeko yeNkolo (ngoJanuwari 2023)
Ngenxa yohlaselo olupheleleyo lwaseRashiya eUkraine, ubuncinane izakhiwo zonqulo ezingama-494, amaziko ezakwalizwi neendawo ezingcwele zatshatyalaliswa ngokupheleleyo, zonakaliswa, okanye zaphangwa ngumkhosi waseRashiya, ngokutsho kweUkraine Institute for Religious Freedom (IRF).
I-IRF ibonise le datha yokugqibela ehlaziyiweyo kwimpembelelo yemfazwe kwiindawo zonqulo zase-Ukraine ngoJanuwari 31 kunye noFebruwari 1 ngexesha leNgqungquthela yeNkululeko yeNkolo yeZizwe ngeZizwe (i-IRF Summit 2023) eyayibanjelwe eWashington, DC.
Uninzi lweecawa, iimosque kunye nezindlu zesikhungu zatshatyalaliswa kwingingqi yaseDonetsk (ubuncinane ezili-120) nakwingingqi yaseLuhansk (ngaphezu kwama-70). Ubungakanani bentshabalalo bukhulu kakhulu kwingingqi yaseKyiv (70), apho amadabi anzima ayesilwa ukukhusela ikomkhulu, kwaye kwingingqi yaseKharkiv - ngaphezulu kwe-50 yatshabalalisa izakhiwo zenkolo. Uhlaselo lwasemoyeni lwaseRussia, kubandakanya nabasebenzisa iidrones zaseIran, luchaphazele phantse yonke imimandla yaseUkraine kwaye lusaqhubeka nanamhlanje.
Iicawa zeCawa yase-Ukrainian Orthodox (enxulumene ne-Patriarchate yaseMoscow) yabandezeleka kakhulu kwi-Russian dgression - ubuncinane i-143 yatshatyalaliswa.
Umlinganiselo wokutshatyalaliswa kwezindlu zemithandazo yecawa yevangeli mkhulu kakhulu - ubuncinane ngama-170 ewonke, apho uninzi lwazo lwachaphazeleka ziicawa zama-Evangelical Christian - 75, izindlu zemithandazo zamaKristu ze-Evangelical Baptist - 49, kunye neecawa zeSeventh-day Adventist - i-24.
Ingxelo ye-IRF ehlaziyiweyo ikwanayo nenkcazelo yokutshatyalaliswa kweeHolo zoBukumkani zamaNgqina kaYehova—zizonke izakhiwo zonqulo ezingama-94, kuzo ezisixhenxe zitshatyalalisiwe, ezili-17 zonakala kakhulu, ezingama-70 zonakala kanobom.
Umgaqo-nkqubo weUNESCO
I-UNESCO yenza uvavanyo lokuqala lomonakalo kwiipropati zenkcubeko* ngokujonga iziganeko ezixeliweyo ngemithombo emininzi ethembekileyo. Ezi datha zipapashiweyo ezihlaziywa rhoqo aziwubophi uMbutho. I-UNESCO iphinda iphuhlise, kunye nemibutho esebenzisana nayo, indlela yokuvavanya ngokuzimeleyo kwedatha e-Ukraine, kubandakanywa uhlalutyo lwemifanekiso yesathelayithi, ngokuhambelana nezibonelelo zeNgqungquthela ye-1954 yeHague yoKhuselo lwePropati yeNkcubeko kwiSiganeko soNgqubano oluxhobileyo.
*Igama elithi “ipropathi yenkcubeko” libhekisa kwipropathi yenkcubeko engashukumiyo njengoko ichazwa phantsi kweSiqendu soku-1 seNgqungquthela yaseHague ka-1954, kungakhathaliseki imvelaphi yayo, ubunini okanye iwonga lokubhaliswa kuluhlu lweempahla lwesizwe, kunye nezixhobo kunye nezikhumbuzo ezinikezelwe kwinkcubeko, kubandakanywa izikhumbuzo.
Umbutho unxibelelana nabasemagunyeni base-Ukraine ukuphawula iindawo zenkcubeko kunye nezikhumbuzo ngophawu olwahlukileyo lwe-"Blue Shield" yeNgqungquthela yaseHague ka-1954 yoKhuseleko lwePropati yeNkcubeko kwiSisehlo soNgqubano oluxhobileyo ukunqanda umonakalo wangabom okanye ngengozi.
Iipropati ezibhalwe kuluhlu lweLifa leMveli leHlabathi, njengenxiwa elithi “I-Kyiv: I-Cathedral yaseSaint-Sophia kunye neZakhiwo eziNxulumene nazo, eKyiv-Pechersk Lavra”, zithathwa njengezona zibalulekileyo.
Izimvo zika-Audrey Azoulay, uMlawuli-Jikelele we-UNESCO
Umngeni wokuqala kukuphawula iindawo zelifa lemveli kunye nezikhumbuzo kunye nokukhumbula iwonga lazo elikhethekileyo njengeendawo ezikhuselweyo phantsi komthetho wamazwe ngamazwe.
Ukuza kuthi ga ngoku, akukho ndawo ye-UNESCO yeLifa leMveli yeHlabathi ibonakala yonakalisiwe.
I-UNESCO ikwancede abasemagunyeni e-Ukraine ekuphawuleni iindawo zenkcubeko ngophawu olwahlukileyo lwekhaka eliluhlaza. Olu phawu lubonisa ukuba ipropati ikhuselwe phantsi kweNgqungquthela yaseHague ka-1954. Ngoko ke, naluphi na ulwaphulo-mthetho luthathwa njengokwaphulwa komthetho wamazwe ngamazwe kwaye lunokutshutshiswa. Kufuneka kwakhona kuqatshelwe ukuba akukho nanye yeendawo ezisixhenxe ze-UNESCO zeLifa leMveli yeHlabathi echaphazelekayo ukuza kuthi ga ngoku.
Ukubeka iziseko zokwakhiwa ngokutsha kwixesha elizayo - iindawo zonqulo ezonakeleyo
Ngokurekhoda kunye nokubhala umonakalo kunye nokutshatyalaliswa kweendawo zenkcubeko, i-UNESCO ayilumkisi nje ubunzima bemeko, kodwa ilungiselela ukwakhiwa kwakhona kwexesha elizayo. Nangona kusesekuseni kakhulu ukuqalisa umsebenzi, umbutho we-UN sele udale ingxowa-mali ezinikele kwizenzo zokuxhasa i-Ukraine kwaye uqalise isibheno seminikelo kuMazwe angamaLungu ukuze aphendule ngokukhawuleza.
Uluhlu lweendawo ezonakalisiweyo zenkolo nezenkcubeko ngokwengingqi nganye ukusukela nge-17 kaMeyi 2023 (Jonga iinkcukacha zoluhlu olungezantsi APHA)
IDonetsk Region: 71 iziza ezonakalisiweyo
Ummandla waseKharkiv: iisayithi ezingama-55 ezonakalisiweyo
Kyiv Region: 38 iziza ezonakalisiweyo
Ummandla waseLuhansk: Iindawo ze-32 ezonakalisiweyo
Ummandla waseChernihiv: iisayithi ezili-17 ezonakalisiweyo
Ummandla waseSumy: Iindawo ezili-12 ezonakalisiweyo
Ummandla waseZaporizhia: iindawo ezili-11 ezonakalisiweyo
Ummandla waseMykolaiv: iziza ezi-7 ezonakalisiweyo
Ummandla we-Kherson: Iindawo ezi-4 ezonakalisiweyo
Zhytomyr Region: 3 iziza ezonakalisiweyo
I-Vinnytsia Ragion: iisayithi ezi-2 ezonakalisiweyo
Ummandla waseDnipropetrovk: Isayithi eli-1 lonakalisiwe
Ummandla we-Odesa: indawo ye-1 eyonakalisiweyo
Uvavanyo lwangaphambili kunye nezinye izibhengezo ze-UNESCO
Ngomhla wama-23 kuJuni 2022, ngokweetshekhi eziqhutywe ziingcali ze-UNESCO, iindawo zenkcubeko ze-152 ziye zatshatyalaliswa ngokuyinxenye okanye ngokupheleleyo ngenxa yokulwa, kubandakanywa izakhiwo zenkolo ze-70, izakhiwo zembali ze-30, amaziko enkcubeko ye-18, izikhumbuzo ze-15, iimyuziyam ze-12 kunye namathala eencwadi asixhenxe.
Izimvo zika-Audrey Azoulay, uMlawuli-Jikelele we-UNESCO
Nge-8 kaMatshi 2022, I-UNESCO yapapasha isitatimende esithi yayinxibelelana ngokusisigxina kunye nawo onke amaziko afanelekileyo, kunye neengcali zenkcubeko zase-Ukraine, ukuvavanya imeko kunye nokuqinisa ukukhuselwa kweepropati zenkcubeko.
I-UNESCO inike iingcebiso zobugcisa kwiingcali zenkcubeko kwinkalo yokukhusela izakhiwo. Imisebenzi yoluhlu kunye neendawo zokuhlala zachongwa ukuze zikhuseleke izinto ezinokuthi zihanjiswe, kwaye amanyathelo okulwa nomlilo aqiniswa.