Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε στα τέλη Απριλίου μια Σύσταση και ένα Ψήφισμα για την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία. Αυτά παρέχουν σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές στη διαδικασία εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τομέα αυτό για τα επόμενα χρόνια. Το ανώτερο όργανο λήψης αποφάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Επιτροπή Υπουργών, ως μέρος της τελικής διαδικασίας ζήτησε τώρα από τρεις από τις επιτροπές του να επανεξετάσουν τη σύσταση της Συνέλευσης και να υποβάλουν πιθανά σχόλια έως τα μέσα Ιουνίου. Στη συνέχεια, η Επιτροπή Υπουργών θα οριστικοποιήσει τη στάση της και συνεπώς του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την αποϊδρυματοποίηση των ατόμων με αναπηρία.
Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση επανέλαβε σε αυτήν Σύσταση την επείγουσα ανάγκη για το Συμβούλιο της Ευρώπης «να ενσωματώσει πλήρως τη μετατόπιση παραδείγματος που ξεκίνησε από τα Ηνωμένα Έθνη Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (CRPD) στη δουλειά του».
Σύσταση Συνέλευσης
Η Συνέλευση ζήτησε συγκεκριμένα υποστήριξη από τα κράτη μέλη «στην ανάπτυξή τους, σε συνεργασία με οργανώσεις ατόμων με αναπηρία, επαρκώς χρηματοδοτούμενων, συμβατών με τα ανθρώπινα δικαιώματα στρατηγικών για την αποϊδρυματοποίηση». Οι βουλευτές τόνισαν ότι αυτό πρέπει να γίνει με σαφή χρονικά πλαίσια και σημεία αναφοράς με στόχο μια πραγματική μετάβαση στην ανεξάρτητη διαβίωση για τα άτομα με αναπηρία. Και ότι αυτό θα πρέπει να είναι σύμφωνο με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, το άρθρο 19 για την ανεξάρτητη ζωή και την ένταξη στην κοινότητα.
Δεύτερον, η Συνέλευση συνέστησε στην Επιτροπή Υπουργών «να δώσει προτεραιότητα στην υποστήριξη προς τα κράτη μέλη για να ξεκινήσουν αμέσως τη μετάβαση στην κατάργηση των πρακτικών καταναγκασμού σε περιβάλλοντα ψυχικής υγείας». Και οι βουλευτές τόνισαν περαιτέρω ότι κατά την αντιμετώπιση παιδιών, τα οποία έχουν τοποθετηθεί σε περιβάλλοντα ψυχικής υγείας, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η μετάδοση είναι παιδοκεντρική και συμμορφώνεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Συνέλευση ως τελευταίο σημείο συνέστησε αυτό σύμφωνα με την ομόφωνα εγκριθείσα Συνέλευση Σύσταση 2158 (2019), Τερματισμός του καταναγκασμού στην ψυχική υγεία: η ανάγκη για μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης και τα κράτη μέλη του «απέχουν από την έγκριση ή την υιοθέτηση σχεδίων νομικών κειμένων που θα καθιστούσαν την επιτυχή και ουσιαστική αποϊδρυματοποίηση, καθώς και την κατάργηση των πρακτικών καταναγκασμού σε περιβάλλοντα ψυχικής υγείας πιο δύσκολη, και που αντιβαίνουν στο πνεύμα και στο γράμμα του CRPD».
Με αυτό το τελευταίο σημείο η Συνέλευση επεσήμανε το επίμαχο σχέδιο πιθανό νέο νομικό μέσο ρύθμιση της προστασίας των προσώπων κατά τη χρήση αναγκαστικών μέτρων στην ψυχιατρική. Αυτό είναι ένα κείμενο που συνέταξε η Επιτροπή Βιοηθικής του Συμβουλίου της Ευρώπης σε επέκταση του Συμβουλίου της Ευρώπης Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική. Το άρθρο 7 της σύμβασης, το οποίο είναι το κύριο σχετικό κείμενο, καθώς και το κείμενο αναφοράς, το άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο ε) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, περιέχουν απόψεις με βάση παρωχημένες πολιτικές που εισάγουν διακρίσεις από το πρώτο μέρος του 1900.
Πρόληψη έναντι απαγόρευσης
Το καταρτισμένο πιθανό νέο νομικό μέσο έχει επικριθεί σοβαρά, καθώς παρά τη δηλωμένη φαινομενικά σημαντική πρόθεσή του να προστατεύσει τα θύματα καταναγκαστικών βαρβαροτήτων στην ψυχιατρική που δυνητικά ισοδυναμεί με βασανιστήρια, στην πραγματικότητα διαιωνίζει Το φάντασμα της ευγονικής στην Ευρώπη. Η άποψη της ρύθμισης και της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης πρόληψης τέτοιων επιβλαβών πρακτικών έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις απαιτήσεις των σύγχρονων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που απλώς τα απαγορεύουν.
Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης μετά την παραλαβή της Σύστασης της Συνέλευσης τη διαβίβασε στη Διοικούσα Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στους τομείς της Βιοϊατρικής και της Υγείας (CDBIO), για ενημέρωση και πιθανά σχόλια έως τις 17 Ιουνίου 2022. Σημειώνεται ότι η ίδια η επιτροπή, αν και με νέο όνομα, που είχε συντάξει την αμφιλεγόμενη πιθανή νέα νομική πράξη που ρυθμίζει την προστασία των προσώπων κατά τη χρήση καταναγκαστικών μέτρων στην ψυχιατρική.
Η Επιτροπή Υπουργών απέστειλε επίσης τη σύσταση στη Διευθύνουσα Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CDENF) και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) για σχόλια. Η CPT είχε εκφράσει νωρίτερα την υποστήριξή της για την ανάγκη προστασίας των ατόμων που υπόκεινται σε καταναγκαστικά μέτρα στην ψυχιατρική, καθώς σαφώς αυτά τα μέτρα μπορεί να είναι ταπεινωτικά και απάνθρωπα. Σημειώνεται ότι η CPT, όπως και άλλα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει δεσμευτεί από τις δικές της συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένου του απαρχαιωμένου κειμένου του άρθρου 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η Επιτροπή Υπουργών με βάση τα πιθανά σχόλια των τριών επιτροπών θα προετοιμάσει στη συνέχεια τη στάση της και μια απάντηση «σε νωρίς». Μένει να δούμε αν η Επιτροπή Υπουργών θα προχωρήσει πέρα από τα απαρχαιωμένα κείμενα των δικών της συμβάσεων για να εφαρμόσει πραγματικά τα σύγχρονα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλη την Ευρώπη. Μόνο η Επιτροπή Υπουργών έχει την πλήρη εξουσία να καθορίσει την κατεύθυνση για το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Ανάλυση
Η Επιτροπή Υπουργών εκτός από την αναθεώρηση της Σύστασης της Συνέλευσης έλαβε επίσης υπόψη της την Ψήφισμα της Συνέλευσης, που απευθύνονται στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η Συνέλευση συνιστά στα ευρωπαϊκά κράτη – σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου, και εμπνευσμένη από το έργο της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία – να εφαρμόσουν στρατηγικές αποϊδρυματοποίησης συμβατές με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το ψήφισμα καλεί επίσης τα εθνικά κοινοβούλια να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να καταργήσουν σταδιακά τη νομοθεσία που επιτρέπει τη θεσμοθέτηση ατόμων με αναπηρία, καθώς και τη νομοθεσία για την ψυχική υγεία που επιτρέπει τη θεραπεία χωρίς συναίνεση και την κράτηση με βάση την αναπηρία, με σκοπό τον τερματισμό του καταναγκασμού στην ψυχική υγεία.
