I se mea na faateia ai, o le Komiti o Bioethics o le Fono a Europa na tuleia le pateta vevela o le tulafono fou e mafai ona faia i luga o le faʻaaogaina o faiga faʻamalosi i le mafaufau, lea na tusia e le komiti, i luga o le vaega sinia e faia faaiuga a le Fono. o Europa mo le faia o le faaiuga i ai. O le Komiti lava ia e lei tuuina atu i le pepa aloaia se faailoga lanu meamata, o lona uiga, e faamaonia lona manaomia ma le tausisia o aia tatau faavaomalo a tagata. Na filifili le Komiti o Bioethics e ala i se palota e tuuina atu i le Komiti a Minisita. Sa faia e aunoa ma se talanoaga faaiu e faavae ai le palota. Na amata saunia e le Komiti o Bioethics lenei meafaigaluega fou, fa'atekinisi o le Protocol to the Biomedical Convention, i le 2011. Na galulue ai le Komiti i ana fonotaga uma i le sefulu tausaga talu ai.
O le tusitusiga na muai faʻamoemoe e maeʻa i le 2013, ae na vave ona maua e iai fa'alavelave fa'aletulafono tetele e fa'atatau i ai, ona e feteenai ma se feagaiga faava-o-malo o aia tatau a tagata ua faamaonia e le 46 o le 47 sui o le Fono a Europa. Ae ui i lea, sa faagasolo pea le Komiti a o tatala le avanoa mo finagalo faaalia mai paaga eseese.
Na maua mai le tele o vaega fa'apitoa i se fa'atalanoaga fa'alaua'itele, e pei o le European Unions' Fundamental Rights Agency (FRA), le Malo Aufaatasi o aia tatau a tagata ma le tele o faʻalapotopotoga faʻavaomalo o tagata e iai manaʻoga faʻapitoa. Na fa'afofoga le Komiti ma fa'atagaina paaga e auai i ana fonotaga ma fa'asalalauina fa'amatalaga filifilia i luga o le galuega i luga o le upegatafa'ilagi. Ae e lei suia le itu i le vaaiga tele. Na faʻaauau pea ia Iuni 2021, ina ua fuafuaina le talanoaga mulimuli ma le palota.
Toloia le palota
O le pulega faʻapitoa o le Komiti, na taʻua le Ofisa, aʻo leʻi faia le fonotaga a le Komiti ia Iuni, peitaʻi na fautuaina e "toe tolopoina le palota i luga o le ata faataitai o le Protocol Faaopoopo i le fonotaga lona 19 (Novema 2021)". O sui e 47 o le Komiti na tuuina atu i ai le fautuaga lenei mai lana Ofisa ma e aunoa ma se talanoaga na talosagaina e palota i le tolopoina. 23 na palota e lagolagoina ae o se numera na tetee pe palota tetee, o le taunuuga na tolopoina. O le iloiloga lautele mulimuli ma talanoaga, a'o le'i faia le palota i le aoga o le tusitusiga, o lea na faamoemoe e faia i le fonotaga o le 2nd Novema.
I le maea ai o le fonotaga ia Iuni, na tuuina atu ai e le Failautusi o le Komiti o Bioethics, Ms Laurence Lwoff le faaiuga e tolopo le palota i lona tino sinia, le Komiti Faafoe mo Aia Tatau a Tagata. Na ia taʻua i auiliiliga le tulaga o le galuega e fesoʻotaʻi ma le Protocol na tusia. I lea tulaga, na ia maitauina ai le faaiuga a le Komiti o le Bioethics e tolopo lana palota i luga o le Protocol ua uma ona tusia i le isi fonotaga ia Novema.
Na faailoa atu foi i le Komiti Faafoe mo Aia Tatau a Tagata e faapea o le fautuaga faufautua na talosagaina mai le Faamasinoga a Europa mo Aia Tatau a Tagata i mataupu faaletulafono e uiga i le faauigaina o nisi o aiaiga o le Convention on Biomedicine (lea ua lauiloa o le Oviedo Convention) o loo faatali pea.
O lenei talosaga mo se fautuaga faufautua a le Komiti "e mafai ona aafia ai le faauigaina o nisi o aiaiga o le Feagaiga a Oviedo, aemaise lava e uiga i togafitiga le fuafuaina (Mataupu 7 o le Oviedo Convention) ma aiaiga mo le faʻaaogaina o tapulaa talafeagai i le faʻaaogaina o aia tatau. ma aiaiga o le puipuiga o loo i totonu o lenei Feagaiga (Mataupu 26).
O le Faamasinoga a Europa o le faalapotopotoga lea e vaavaaia ma faamalosia le Feagaiga a Europa i Aia Tatau a Tagata. O le Feagaiga o lo'o avea ma fa'asinomaga o le Feagaiga i Biomedicine, aemaise lava Mataupu 5, parakalafa 1(e) lea e faavae ai le Mataupu 7 o le Feagaiga o Oviedo.
Na faia e le Faamasinoga o Aia Tatau a Tagata Europa ia Setema se faaiuga mulimuli e faapea aua le taliaina le talosaga mo se manatu faufautua na tuuina atu e le Komiti o Bioethics ona o fesili na laga e le o i totonu o le agavaa o le Faamasinoga. O le Komiti o Bioethics ma lenei teena ua tu na o ia i lona tulaga e puipuia ai le manaomia o se meafaigaluega faaletulafono fou i le faaaogaina o faiga faamalosi i le mafaufau. O se tulaga na ta'ua manino e le Malo Aufaatasi o aia tatau a tagata ua solia ai le Malo Aufaatasi. Feagaiga i Aia Tatau a Tagata e iai Manaoga Fa'apitoa (CRPD).
Fonotaga tonu
I le fonotaga a le Komiti o Bioethics i le aso 2 o Novema e leʻi tuʻuina atu lenei faʻamatalaga i ona sui. Sa na ona tuuina atu i sui usufono ni faatonuga i le faiga palota ma ona faiga. O le sini autu o le palota na faauigaina o se faaiuga pe afai e tatau i le komiti ona "tuuina atu le ata faataitai o le Protocol Faaopoopo i le Komiti a Minisita ma le manatu i se faaiuga."
E lei tuuina atu se avanoa i usugafono na auai ma isi sui auai e talanoa ai pe talanoaina ai le tulafono ua uma ona tusia a o lei faia le palota, sa manino lava le faamoemoe e le tatau ona faia se talanoaga a o lei faia le palota. O i latou na auai na aofia ai sui o paaga taua e pei o le Fono Fa'atonu a Europa, Soifua Maloloina o le Mafaufau Europa, ma Feso'ota'iga a Europa mo (Ex-) Tagata Fa'aoga ma Tagata Fa'asao ole Fa'afomai Fa'afoma'i. O le palota na fa'atatau atoa i le fesili pe o le a tu'uina atu i le Komiti a Minisita le tulafono fa'atulagaina.
Sui o le Fono a le Fono a le Palemene a Europa, Ms Reina de Bruijn-Wezeman, o le sa avea ma Rapporteur i luga o le Lipoti a le Palemene "Faʻaiʻuina le faʻamalosi i le soifua maloloina o le mafaufau: le manaʻomia o se faiga faʻavae aia tatau a tagata" mo le Komiti a le Fono Aoao i Mataupu Tau le Vafealoai, Ae ui i lea, sa talosagaina le Soifua Maloloina ma le Sustainable Development ina ia mafai ona tuuina atu se faamatalaga, aemaise lava ona o lona tomai, lea na tuuina atu. O le lipoti na avea ai o ia ma Lipoti na maua ai se Fautuaga a le Palemene ma se I'ugafono, lea na fa'atatau tonu i le mataupu o lo'o tusia ai le Feagaiga.
Na faamanatu atu e Ms Reina de Bruijn-Wezeman i sui o le Komiti o Bioethics, oe sa tatau ona palota i le tuuina atu o le Protocol ua tusia i le Komiti a Minisita, e uiga i le le ogatasi o le Feagaiga na tusia ma le UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities ma masani ai. o le le ogatasi ma le manatu o aia tatau a tagata.
Ona fai ai lea o le palota, aemaise lava i le tele o mataupu tau tomai faapitoa, a itiiti mai o se tasi o sui o le Komiti na fai mai e mafai ona latou palota faalua, o nisi e le o faitauina a latou palota e le faiga, ma o nisi e le o iloa e le faiga. i latou o ni tagata palota. Mai le 47 sui o le Komiti e na o le 20 e mafai ona palota e ala i le eletise, o le isi e tatau ona palota e ala i le lafoina o se imeli i le Secretariat. O le faaiuga mulimuli na faamaonia ai le faaiuga ma e 28 na lagolagoina, 7 na tetee ae 1 na tetee.
I le maeʻa ai o le palota, na faia ai e Finelani, Suiselani, Tenimaka ma Peleseuma ni faʻamatalaga e faʻamatala ai o la latou palota e naʻo le faʻatonuga o le faʻatonuga e tuʻuina atu le ata i le Komiti a Minisita ma e leʻi faʻaalia le tulaga o lo latou atunuʻu i mea o loʻo i totonu o le ata faataitai.
Na faia e Finelani se talosaga mo fautuaga i le lumanaʻi i le faʻamutaina o le faʻamalosi i le mafaufau.
Na faateia Ms Reina de Bruijn-Wezeman ona o nisi o atunuu na fai mai ua na o se faiga palota. Sa ia fai atu The European Times, “E ese la’u vaai, o le Bioethics e nafa ma le latou fautuaga i le Komiti a Minisita. E nafa i latou ma mea na latou palota ai. E faigofie tele ona fai atu ua na o se faiga palota ma ua avea nei ma mataupu faaupufai, ma e tatau i le Komiti a Minisita ona faia se faaiuga i le Protocol faaopoopo.”
O se manatu na fa'asoa e isi tagata auai i fa'alapotopotoga a tagata e iai mana'oga fa'ale-mafaufau.
Na teena e le Failautusi o le Komiti o Bioethics e fai ma sui o le Komiti le tuuina atu o se faamatalaga e uiga i le fono, e faasino i faaiuga aloaia a le Komiti, o le a talia i le faaiuga o le fonotaga ona lomia lea.
O lenei tusiga na faʻasino e EDF