Umbuso wengcindezelo wase-Irani wenqabela umndeni ka-Mahsa Amini ukuthi uye eFrance ukuyothola uMklomelo wakhe ohlonishwayo we-Sakharov, owaklonyeliswa ngemva kokushona kwakhe. Ngemva kwalokhu, uFulvio Martusciello, inhloko yethimba leForza Italia kanye ne-MEP yeqembu le-EPP, ubuze imibuzo ngaphambi koMmeleli Ophakeme Wezindaba Zangaphandle Nenqubomgomo Yezokuphepha YaseYurophu, uJosep Borrell, mayelana nosizi lwabesifazane nabancane e-Iran futhi wambiza. ukubamba iqhaza kulolu daba olucindezelayo.
UMahsa Amini, owabulawa umbuso wase-Irani, wayengowokudabuka eKurdish, futhi baningi abanye abantu abambalwa abangewona amaPheresiya ezweni njengama-Azerbaijani, ama-Arab, amaBaluchi namaTurkey. UMartusciello ugcizelele ukuthi abantu base-Azerbaijan, okuyidlanzana elikhulu kunawo wonke ezweni, bacindezelwe ngesihluku umbuso wase-Iran. Ababizwa ngokuthi i-southern Azerbaijanis, ababalelwa ezigidini ezingu-30 e-Iran, bancishwa amalungelo ayisisekelo. Ngisho nenani eliqondile lama-Azerbaijani ahlala e-Iran alaziwa, njengoba iziphathimandla zibheka lolu lwazi olubucayi kakhulu.
Ukuphathwa kwe-Iranian elawulwa yi-Persian ifuna ukuqeda isiko kanye nomuzwa wokuzibusa kwabantu base-Azerbaijani, baphenduke "amaPheresiya". Kalula nje, umbuso awuboni izingane zabo njengezakhamuzi zomdabu wase-Azerbaijan.
Yona kanye ingqikithi yobunikazi besizwe namasiko abantu base-Azerbaijani akuvunyelwe ukuba khona. Ulimi lwabo alukaze luhlonishwe njengolimi olusemthethweni, alusetshenziswa ezincwadini ezisemthethweni, futhi uhulumeni uyakwenqabela ukusetshenziswa kwalo, ukufunda nokufundisa.
Izinga lobumpofu phakathi kwama-Azerbaijani e-Iran lingelinye eliphezulu kakhulu. Abamelwe kancane ezikhundleni ezibalulekile. Abavunyelwe ukwakha amaqembu abo emibono nezinhlangano.
Izikhungo ze-EU zazisiwe mayelana nesimo samalungelo abantu ngenxa yezinhlangano ezimbalwa ezibalulekile ze-southern Azerbaijanis kanye nezinhlangano zezindaba ezivelele. Bahlala bethumela imibiko mayelana nokuphulwa kwamalungelo abantu yi-IRGC ngokumelene nezishoshovu zase-Azerbaijan ezifuna amalungelo alinganayo. Umbuso wase-Iran ubophe uHamid Yeganapur waseMaragha, u-Arash Johari waseMughan, uPeyman Ibrahimi waseTabriz, u-Alirza Ramezani waseQazvin nezinye izishoshovu eziningi zase-Azerbaijan.
Amalungu ePhalamende le-EU acele uMnu Borrell mathupha, kanye nePhalamende le-EU lilonke ukuthi bathathe isinyathelo esiqinile ngokumelene nokwephulwa kukaTehran. Bafuna kuqedwe ngokushesha ukucwaswa kwezenhlalo, ubuhlanga, umnotho kanye nemvelo kwabase-Azerbaijani nabanye abantu abambalwa.